‘Een dag om altijd in ere te houden’

BARNEVELD ,,Deze herdenking stelt ons allen de vraag of we werkelijk open staan voor het beroep dat de ander op ons doet. Ook deze tijd van corona stelt ons voor keuzes. Wat doen we wel en wat doen we niet? Doe ik iets of laat ik iets achterwege voor mezelf? Of is het effect op anderen bepalend voor mijn keuze?´´

Deze vragen stelde burgemeester Jan Luteijn dinsdagavond in zijn toespraak tijden de traditionele Dodenherdenking op de Barneveldse begraafplaats. Vanwege de coronamaatregelen was er plek voor dertig belangstellenden.

NIET ROMANTISEREN ,,’Wat zou jij doen?’, is een veel gestelde vraag aan leerlingen na een les over onderdrukking en verzet’’, aldus de burgemeester. ,,Een lastige vraag, omdat wij er niet letterlijk voor staan, zoals dat in de oorlogsjaren wel het geval was. Laten we niet denken dat verzet een eenvoudige keuze is. Laten we verzet ook niet romantiseren. Het gaat om ons verantwoordelijkheidsbesef voor de ander, en om persoonlijke moed. Dat is ook wat Kamp Westerbork, het Anne Frank Huis in Amsterdam en ook dit monument in Barneveld ons willen laten zien.’’

,,Laten we blijven beseffen dat in de oorlogsjaren 250.000 Nederlanders zijn omgekomen, waaronder meer dan 100.000 Joden. Wij denken ook aan hen die het leven lieten bij wereldwijde vredesmissies. Zij streden voor vrijheid en leven, maar vonden de dood. We gedenken allen met diep respect.’’

,,Elk jaar opnieuw ervaar ik de twee minuten stilte als een uniek gebaar van onze verbondenheid met de omgekomenen in de oorlog. Ook de vlag, het zingen van ons volkslied en de muziek hebben een waardevolle betekenis voor de opeenvolgende generaties. Zelfs na ruim 75 jaar vrijheid is 4 mei een dag om altijd in ere te houden.’’

EDITH EGER Dr. Tom van den Belt hing zijn toespraak tijdens de Dodenherdenking op aan de levenslessen van Edith Eger, die op 15-jarige leeftijd in concentratiekamp Auschwitz belandde. ,,Haar vader en moeder werden direct naar de gaskamers gestuurd´´, aldus Van den Belt. ,,Diezelfde avond moest Edith Eger balletdansen voor Joseph Mengele. Edith koos ervoor om te dansen. Van haar moeder had ze geleerd dat je in je hoofd de vrijheid van jouw eigen gedachten hebt. Daar kan niemand anders over beslissen.’’

In het boek ‘De Keuze. Leven in Vrijheid’ beschrijf Eger haar verblijf en leven in Auschwitz. ,,In haar boek vertelt zij ons dat je altijd een keuze hebt over wat je doet. Je kunt nooit anderen verantwoordelijk stellen voor je gedrag, je kiest altijd zelf.’’

In ‘Het Geschenk’, haar tweede boek, beschrijft Eger twaalf gevangenissen waar mensen zich in kunnen bevinden en zo leven in onvrijheid. De gevangenis van de slachtofferrol, de gevangenis van wrok, de gevangenis van onverwerkt verdriet, de gevangenis van de nazi-in-ons, en ga zo maar door. 

LESSEN UIT AUSCHWITZ ,,Door jezelf op te sluiten in deze gevangenis, blijf je in de macht van iemand anders die jou iets heeft aangedaan. Het leven is een geschenk, het is aan ons wat we ermee doen, aldus Eger. De pijn blijft, de vernederingen worden niet vergeten, de doden blijven we herinneren, maar het is aan ons hoe we dat doen. Het gaat niet om wat zij en zij toen en toen hebben gedaan, maar het gaat om Wat nu? Wat ga ik doen, om te kunnen leven in vrijheid, bevrijd van de onderdrukker? Elke dag hebben we een keuze. Dat geldt in het klein voor onszelf, voor hoe we leven met de mensen om ons heen, maar dat geldt ook voor groepen mensen en samenlevingen. Dit zijn lessen uit Auschwitz voor in verdeelde families en onze gefragmenteerde en radicaliserende samenleving. Blijven we in de gevangenis van wrok, van hopeloosheid, van niet-vergeven en van starheid, of willen we kiezen voor leven in vrijheid? Aan ons, aan u, aan iedereen de keuze. Edith Eger zou zeggen: Hou je tong in bedwang, spreek de waarheid, keer je af van het kwaad, doe wat goed is, maak vrede en blijf die najagen. Leef in vrijheid!’’

MUZIKALE OMLIJSTING Zangeres Gaby Kaihatu, violiste Gosia Stolte en pianist Hans-Erik Dijkstra, alle drie verbonden aan de Muziekschool Barneveld, namen de muzikale inbreng voor hun rekening in de aula van de begraafplaats. Dorpsdichter Brigitte Veltman droeg het gedicht ´Na 75 jaar vrijheid´ voor. Om iets voor 20.00 uur speelde Wim Overduin van muziekgezelschap De Harmonie de ‘Last Post’, waarna twee minuten stilte volgden. Vervolgens werden kransen gelegd.

Na 75 jaar vrijheid

Vrijheid is vrij zijn
om te zeggen
wat je vindt of
hoe je het bedoelt
Vrijheid is jezelf zijn, daar
waar jij je gelukkig
en je thuisvoelt

De troost van je liefsten
als het even niet meer gaat
Of lachen om een binnenpretje
totdat je er dubbel van slaat

Vrijheid is het opgeluchte gevoel
wanneer je je angst hebt overwonnen
Of dat heerlijke gevoel
als je zomervakantie is begonnen
Een stevige wandeling
in het schemerende ochtendlicht
Uitrusten op een bankje
met de zon op je gezicht

Nu is misschien niet alles mogelijk
Kan niet alles
wat je graag zou willen doen
Bedenk dan dat de vrijheid
van inmiddels 75 jaar
ons gegeven is door
vele opofferingen van toen

Brigitte Veltman (dorpsdichter)