Bij ons in de Biblebelt (column)

BARNEVELD Op weg naar Huizen reed ik onlangs een stuk door het Gooi. Affiches in de abri's van de bushaltes en aan lantarenpalen riepen me toe: "Bij ons in de Biblebelt". Ik raakte enigszins in verwarring want het Gooi associeer ik niet direct met de Biblebelt, u wel? Een stralende oudere dame in zondagse kledij met hoed, handschoenen en tasje nodigde ons in stemmig getinte donker zwarte kleuren uit de gelijknamige tentoonstelling te komen bezoeken. Als je in Barneveld, midden in de Biblebelt, woont word je dan wel nieuwsgierig.

Dus op naar Catharijne Convent in hartje Utrecht; van oorsprong een klooster vernoemd naar de martelares Catharina van Alexandrië uit het begin van de vierde eeuw. Nu een boeiend museum waar de kunstwerken als stille getuigen van de geschiedenis van het Christendom hun verhaal doen. Hoe kan het anders dan dat ik daar bekenden tegenkom uit onze dorpen en de naam Barneveld regelmatig opduikt. Mijn oog wordt getrokken door een collage van geportretteerde ouderlingen, allen eenstemmig in ambtskleding van dezelfde snit met keurige stropdas van bekende kleur. Kleding, wat kan kleding al veel vertellen over mensen, hun identiteit en hoe ze in de samenleving staan. Geeft kleding verborgen signalen over de wijze van geloven? Wordt van leden van de bevindelijke, traditionele  gereformeerde kerken verwacht dat zij zich houden aan tamelijk dwingende, veelal ongeschreven kledingregels? "Aan het gelaat, gewaad en gepraat moeten christenen herkenbaar zijn", zo lees ik een mogelijk antwoord op een bijschrift.

De Biblebelt. Dan hebben we het niet over de 'grachtengordel' maar over de 'bijbelgordel'. Een geografisch gebied van de Zeeuwse eilanden, de Waarden, Betuwe en delen van de Utrechtse Heuvelrug, Veluwe en stukken in Overijssel. Plaatsen als Sint-Maartensdijk, Tholen, Alblasserdam, Kesteren, Renswoude, Barneveld, Elburg, Bunschoten, Rijssen, Staphorst, Kampen en Genemuiden. Dorpen en steden waar de bevolking welvarend is, de arbeidsmoraal hoog en de ondernemingsgeest groot. Waar de tijd soms lijkt te hebben stilgestaan. Waar grote gezinnen wonen en aan de randen grote kerkgebouwen verschijnen. Waar op zondag de winkels gesloten en de kerken open zijn. Zo schrijft de introductie op de tentoonstelling om ons vervolgens nieuwsgierig te maken met: "Wat betekent het om als refo in de wereld te staan? Wat betekent het om te kiezen voor het smalle pad?" De 'bijbelgordel' is de streek waar veel 'bevindelijk gereformeerden' wonen en ter kerke gaan. Voor hen ligt de nadruk vooral op de persoonlijke omgang met God, zo maakt de tentoonstelling in Utrecht duidelijk. God zelf roept de predikanten en ambtsdragers voor hun rol in kerk en samenleving. En in de leer van de uitverkiezing ligt besloten dat God de gelovige 'in het uur der minne' tot bekering brengt. Dat laatste geformuleerd in de "Tale Kanaäns". Door goede werken of een braaf burgerlijk leven komt de mens geen stap verder. De 18e eeuwse predikant Schortinghuis formuleerde dat als zijn 'dierbare vijf nieten: Ik wil niet, ik kan niet, ik weet niet, ik heb niet en ik deug niet. Alleen Christus kan de mens redden", zo vertelt een informatiebord de bezoeker.

De Bijbel (Statenvertaling, 1637) is Gods onfeilbaar woord en de theologie is gefundeerd in de Drie Formulieren van Enigheid, te weten de Heidelbergse Catechismus, de Dordtse Leerregels en de Nederlandse Geloofsbelijdenis zoals opgesteld door Guido de Brès. Al deze geschriften zijn in oorspronkelijke vorm aanwezig. Ze worden toegelicht en uitgelegd door kenners en vertegenwoordigers uit de eigen kerkelijke kringen. Mooi en authentiek zijn ook de bijbehorende video's van hedendaagse jonge mensen over hoe zij dit beleven en naleven in deze tijd.

AAN HET DENKEN Een bijzondere tentoonstelling die me aan het denken zette. Vaak worden er karikaturen gemaakt van 'de refo' en is het woord 'Biblebelt' een makkelijk geplakt etiket. Zwarte kousen, lange rokken, stemmige hoeden en hele noten. Mega-kerken met hoge muren en een afgeschermde opvoeding en ontwikkeling van kinderen op eigen scholen. Een eigen partij, studentenvereniging, zorginstellingen, krant, tijdschriften en vakantieparken. Beeldvorming over de laatste gesloten zuil in Nederland van cultuurmijdende en toch wat wereldvreemde 'stille luyden'. Hoe vaak hoor ik het niet. Deze tentoonstelling probeert dat beeld te doorbreken. Iets meer te vertellen en te laten zien; voorbij de eerste (voor)oordelen en indrukken. Door de eigenheid en diversiteit weer te geven van de 'Biblebelt' waar men "Niet van de wereld, maar wel in de wereld" wil zijn.

Bij het verlaten van de tentoonstelling staat op de muur geschreven: 'Tot ziens in de Biblebelt. See you in the Bible Belt". Ik vroeg mijn vriend Filip met wie ik de tentoonstelling bezocht en nog lang doorpraatte, mij onder dat welkom te fotograferen. U begrijpt als lezer vast wel waarom!

Dr. J.W.A. van Dijk, Burgemeester

P.S. De tentoonstelling "Bij ons in de Biblebelt in Museum Catharijne Convent Utrecht is nog te zien tot 22 september 2019.