Waar of niet waar?

BARNEVELD Dinsdagmiddag was ik op bezoek bij een 60-jarig bruidspaar en we kregen het over de dagelijkse bezigheden en interesses. Op mijn vraag of mevrouw de krant nog las, antwoordde ze: ,,Jazeker. Maar de radio en de krant brengen de leugen in het land.” 

Nou, dat was een statement. Toch vragen we ons allen weleens af of wat we lezen en horen nu echt wel klopt. Zijn de beweringen over de verspreiding van het coronavirus in de lucht nu waar of niet waar? Helpt de regel van 1,5 meter afstand houden écht om besmetting te voorkomen? Of is dit allemaal 'fake-news', zoals de anti-coronademonstranten ons voorhouden? Ach, laten we erover ophouden, tegenwoordig heeft iedereen zijn eigen waarheid, zo zouden we de discussie kunnen beëindigen. 'Truth is in the eyes of the beholder'.

Maar moet je meegaan in zulk vergaand relativeren? Want die eigen waarheid van iedereen, is dat een mening die je toevallig goed uitkomt of is dat een wetenschappelijk houdbare uitkomst van onderzoek? Je kunt wel stellig zijn in iets wat je vindt, maar is er ook bewijs? Zelfs als uit opinieonderzoek blijkt dat de meerderheid van de mensen vindt dat er geen klimaatprobleem zou zijn, is dat dan voldoende om er maar vanuit te gaan dat er geen opwarming van de aarde is en het CO2 vraagstuk een verzinsel is?

VERSCHILLENDE BRONNEN Voor velen van ons zal waarheid worden beleefd als iets wat juist is en echt. Dat wat door verschillende bronnen is waargenomen, in overeenstemming met de werkelijkheid en telkens weer bevestigd. Waar is dát waarover wetenschappers het eens zijn omdat het bewezen is.

Empirisch en rationeel aantoonbaar en met vaste methodes voor iedereen controleerbaar. Uitspraken die waar zijn hebben daarmee een voorspellende waarde. Waar is op feiten gebaseerd en niet op een geloof of persoonlijke overtuiging. Waar of onwaar? Iedereen mag een mening hebben over van alles en nog wat, maar daarbij is het wel van belang dat die mening op feiten is gebaseerd. Feiten die controleerbaar zijn.

WAT IS WAARHEID Wie op vakantie in Barcelona de prachtige, door Gaudi ontworpen, basiliek Sagrada Familia betreedt, ziet bij de ingang de uitgebeitelde woorden 'I que es la veritat?'. Woorden die verwijzen naar stadhouder Pontius Pilatus die een discussie met Jezus afsluit met de woorden, 'Wat is waarheid?'. 

Ja, wat is waarheid voor een Romeins legerofficier die de macht uitoefent en het met die waarheid niet altijd even nauw neemt? Of schaart hij zich in de rij van klassieke filosofen? Bijvoorbeeld Plato die ons voorhield dat we de echte wereld en wat daarin gebeurt niet eens kunnen waarnemen en wij er slechts de schaduwen van zien? Wat we als de werkelijkheid of waarheid benoemen, blijkt volgens Plato slechts schijn te zijn. Wat is het dan ook moeilijk om te weten of iets waar of onwaar is, maar het ontslaat ons niet van de plicht daarnaar op zoek te gaan.

DAGBLAD De Waarheid was ooit een dagblad dat werd uitgegeven door de CPN, de Communistische Partij Nederland. Ik kan u wel verklappen dat veel van de artikelen die daarin stonden heel erg gekleurd waren en in het geheel niet voor objectieve nieuwsgaring en -verspreiding konden doorgaan. Hoed u daarom voor mensen die pretenderen de waarheid in pacht te hebben. Voordat je het weet, vragen zij jou om je eigen twijfel op te geven of dwingen ze je in hun 'waarheid'. Lees het boek van George Orwell, 1984, waarin hij ons meeneemt naar de communistische heilstaat waar het Ministerie van Waarheid de leugen tot waarheid maakt. Dat gebeurt als de feiten bewust worden verdraaid om een reeds ingenomen standpunt te onderbouwen. 

Daarop moeten we ook in ons democratisch stelsel bij tal van onderwerpen dus zeer bedacht zijn. We kunnen zeer met elkaar van mening verschillen over keuzes die we maken voor de toekomst, maar laten we de feiten laten spreken. Als we die met elkaar gedeeld hebben, staat het een ieder nog steeds vrij om daaraan zijn eigen conclusies voor toekomstig beleid te verbinden. Over feiten kun je het eens worden. Over de conclusies en keuzes zul je in een vrije samenleving met ruimte voor ieders eigen opvattingen misschien verschillen. Dat mag, maar ook de democratie heeft dan de spelregel dat als die meningen zijn gewisseld er uiteindelijk via een meerderheid wordt besloten.

Burgemeester Asje van Dijk