Dorpsdichter Brigitte stopt: ‘Het is tijd voor een nieuwe taaluitdager’

VOORTHUIZEN Brigitte Veltman, geboren in Wageningen, voelt zich in Voorthuizen helemaal thuis. Ze schreef zelfs een veelzeggend gedicht over het dorp: ‘Een beetje verliefd.’ Sinds 2018 voorziet Brigitte als dorpsdichter de gemeente Barneveld van een rijk scala aan gedichten. Nu, na vijf jaar, is haar termijn als dorpsdichter verstreken en is het de beurt aan iemand anders. ,,Het is een unieke kans om jezelf met taal uit te dagen, wie durft?”

Hoe je dorpsdichter wordt? Destijds stond in de Barneveldse Krant een vacature voor deze functie. Dat leek mij wel wat, maar ik moest er goed over nadenken. Kan ik dat wel? Met mijn taalgevoel zit het goed; vroeger las ik voor mijn plezier De Dikke van Dale en bijzondere of mooie woorden schreef ik op in een schrift. De kantlijn stond altijd volgeschreven met woordjes en zinnetjes. Daarom noem ik mezelf een ‘kantlijnkind’.’’ 

,,Overigens heb ik dat niet van een vreemde. Opoe, de moeder van mijn oma, droeg zelfgeschreven gedichten voor in verzorgingshuis Rustenburg in Wageningen. Een paar weken terug, op Tweede Paasdag, overleed mijn tante Laura. Op haar afscheidsdienst kwam ik erachter dat ze mooie gedichten schreef, ze hield dat vooral voor zichzelf. Dat was ontroerend om te ontdekken. Taal ligt de familie blijkbaar goed. 

Uiteindelijk besloot ik na overleg thuis met mijn partner Remy, die overigens altijd trouw de gedichten tegenlas en soms voorzag van commentaar, te solliciteren op de vacature van dorpsdichter. Daarvoor moest ik een motivatiebrief en twee gedichten schrijven. Dat werd een gedicht over burgemeester Asje van Dijk en eentje over de tunnel bij de Harselaar. Een paar weken later werd ik gebeld of ik de rol van dorpsdichter wilde vervullen. En dat werd een volmondig ‘Ja!’

HET BRIEFJE

,,Ik denk eerst na over de boodschap van het gedicht, voordat ik begin met schrijven. Soms gaat dat snel, maar op andere momenten lukt het minder goed. Dat wisselt. Mijn allersnelste gedicht heb ik geschreven in veertien minuten. Dat weet ik precies, omdat ik in de trein zat van ‘station Voorthuizen’ (ook wel Barneveld Noord) naar Amersfoort. Die avond ervoor was een voetbalwedstrijd van het Nederlands Elftal. De assistent-trainer van Koeman was Voorthuizenaar Dwight Lodeweges. Hij gaf vlak voor het einde van de wedstrijd het welbekende briefje aan Koeman, die daardoor de opstelling wijzigde, met een goal voor Oranje als gevolg. Ik schreef daar het gedicht ‘Boodschap’ over. Over Dwight die in de supermarkt met een briefje van de opstelling van het elftal in zijn hand stond in plaats van een boodschappenbriefje. Als reactie kreeg ik een briefje: ‘Heel goed gedaan, groet Dwight’. Dat was een leuke verrassing.”

KUNST

,,Daarnaast had ik geregeld contact met Julia Borsboom van Het Kunstcollectief. Bij verschillende exposities kreeg ik de vraag om een bijpassend gedicht te maken. Kunst in beeld en in woorden. Dat heb ik altijd met plezier gedaan. 

(Lees verder onder de foto)

Birgitte Veltman. - Pauw Media

Extra bijzonder was het gedicht voor een monument ter nagedachtenis aan kinderen die te vroeg geboren en overleden zijn. Julia heeft dat samen met Jan Hiensch ontworpen. Barnevelders Thea en Wim Heiwegen verloren hun drieling Jeffrey, Nicky en Lisanne. Ze misten een plek om te rouwen en te herdenken. Dit monument gaf hen die herinneringsplek. De ouders heb ik vooraf gesproken. Naar aanleiding daarvan heb ik een gedicht geschreven. Bij de onthulling van het monument mocht ik het gedicht ‘Bij jou zijn’ voordragen. Toen moest ik wel slikken. Het was verdrietig, maar tegelijk een troostend moment. Ik ben er dankbaar voor dat ik daar iets in heb mogen betekenen.”

VRIJHEID

,,Ik heb ook een warme ontmoeting gehad met Ton Tick. Een echte Barnevelder die als jongetje de oorlog heeft meegemaakt. We hadden in Museum Nairac afgesproken, daar vertelde hij me over zijn ervaringen tijdens de bevrijding in Barneveld. Het was zo’n ontwapenend gesprek. Het gedicht ‘Uit de rats’ was echt een vertaling van de manier waarop hij het toen heeft beleefd. Ik vind het jammer dat door de coronatijd alle activiteiten rondom 75 jaar bevrijding niet door konden gaan.”

PAUWENVEER

,,Het schrijven voor de burgemeester is ook eervol om te doen. Het gedicht ‘Wissel’ bij de installatie van onze nieuwe burgemeester Van der Tak bijvoorbeeld. Een ander onvergetelijk moment was het afscheid van burgemeester Asje van Dijk. Mij werd gevraagd om een gedicht te maken. In die tijd was mijn vader ernstig ziek. Het gedicht ‘Barnevader’ schreef ik grotendeels in het ziekenhuis. Mijn vader was trots dat ik gedichten schreef. Net nadat hij was overleden, moest ik de video van het gedicht opnemen. Dat was een moeilijk moment. Toch kijk ik daar goed op terug. Met het gedicht was ik tevreden. Burgemeester Van Dijk was echt een Barnevader. Naderhand stond de burgemeester voor de deur met een prachtige bos bloemen met daarin een pauwenveer om me te bedanken voor het gedicht. Dat is toch mooi? De pauwenveer deed me aan het trots-zijn van mijn vader denken.”

KREKELKRAAMKAMER

,,De regio Foodvalley kwam met een beleidsstuk over voedselschaarste en nieuwe voedselbronnen. Ze vroegen of ik over de ‘transitie’ een gedicht wilde schrijven. Ja, waar begin je dan? Via innovatiemakelaar Wicha Benus kwam ik bij de krekelboerderij in Barneveld van Koos van Hamersveld terecht. Daar ben ik in de ‘krekelkraamkamer’ - dat is toch een fantastisch woord? - geweest. Het was een gigantische herrie. Zo interessant om een innovatief bedrijf te bezoeken en te ontdekken dat er zo veel ondernemerschap in onze gemeente is. Dan kom je erachter dat krekels vol eiwitten zitten. Als je ze vermaalt tot meel proef je er waarschijnlijk niets van terug. Als dorpsdichter kom je nog eens ergens!”

BUNCKMAN

,,Een unieke ervaring, waar eigenlijk alles samen kwam, was vorig jaar toen ik benaderd werd door muziekvereniging Crescendo uit Voorthuizen. Zij doen met hun fanfareorkest elk jaar mee aan het Survento Fanfare Festival. Een wedstrijd waar het draait om muziek, show en entertainment. 

Dit jaar hadden ze bedacht om de Bunckman Sage op te gaan voeren. De dirigent had verschillende muziekstukken verzameld, alleen het Bunckman-verhaal is vrij kort en bondig beschreven. Dus kwamen ze bij mij terecht om het verhaal bij de muziek te herschrijven. 

Het was een uitdaging; de tekst moest matchen met de muziek. Ik heb de muziek gedownload en keer op keer geluisterd en de juiste woorden erbij gezocht. De timing kwam heel precies. Ook moest de tekst kloppen met de geschiedenis van Voorthuizen, dus ik ben in de archieven gedoken en heb veel gelezen. Geen probleem, want ik hou van lezen en geschiedenis. 

Elk detail heb ik uitgezocht; welke dieren leefden er in die tijd, hoe liep de weg en welke woorden gebruikten de mensen? Mijn voorliefde voor schrijven, geschiedenis en Voorthuizen kwamen hier samen; echt een ereproject. Dat was zo tof om te doen. En Crescendo won bij het festival.”

,,In mijn tijd als dorpsdichter heb ik veel mogen leren en mensen mogen leren kennen. Dat is zo waardevol om mee te maken. Dat wil ik de volgende dorpsdichter meegeven; ga er onbevangen voor en geniet van al die bijzondere ontmoetingen. Ik ben dan misschien geen dorpsdichter meer, maar ik blijf gewoon schrijven en dichten, daar zal ik niet zo snel mee stoppen. Alleen is het nu tijd voor een nieuwe taaluitdager… wie durft?”

Iris Hooghiemstra