‘Eigenaren Chickfriend altijd te goeder trouw’

BARNEVELD/ZWOLLE Wisten de eigenaren van Chickfriend (bloedluisbestrijding) en Chickclean (stalreiniging) in Barneveld wel of niet dat Dega-16 het verboden bestrijdingsmiddel fipronil bevatte?

Dat is één van de belangrijkste vragen in de strafzaak van het Openbaar Ministerie (OM) tegen een 35-jarige Barnevelder en een 28-jarige inwoner van Nederhemert. Justitie heeft woensdag tegen hen onder meer anderhalf jaar celstraf geëist voor de rechtbank in Zwolle. 

Het OM denkt te kunnen bewijzen dat de twee verdachten op de hoogte moeten zijn geweest van de aanwezigheid van fipronil in het ‘biologische’ middel Dega-16. En dat ze wisten dat fipronil schadelijk is voor de (volks)gezondheid en milieu, maar dit doelbewust hebben verzwegen. Officieren van justitie Daniëlle van Ieperen en Frank Demmers hebben daarvoor een dik dossier samengesteld. 

NIET TEVREDEN De advocaat van de 35-jarige Barnevelder, mr. Aart van Voorthuizen, ging donderdag in zijn pleidooi uitvoerig in op de geschiedenis van Dega-16 en waarom de verdachten volgens hem geen blaam treft. Centraal in zijn betoog stond de Belgische leverancier van Dega-16. De verdachten stellen dat zij door hem zijn misleid.

De Belg leverde in 2015 in eerste instantie het middel Mite/Mite-Clean aan Chickfriend voor bloedluisbestrijding. Omdat de ‘Barnevelders’ niet tevreden waren over de werking, vroegen ze een alternatief. Van Voorthuizen: ,,Dat werd een plantaardig gedefinieerd middel, gemaakt van stoffen waar volgens de leverancier een Nederlands toelatingsnummer op zat. De werkzame stoffen die erin zaten, werden namelijk al gebruikt in anti-vlooiproducten voor honden en katten. Het middel heette fypro-rein of fypro-clean. Dat is zo’n vier maanden door Chickfriend getest, met goed resultaat. Dit middel werd aan gewoon water toegevoegd, zodat het gespoten kon worden.’’

EUCALYPTUS EN MENTHOL In fypro-rein zat al fipronil, maar volgens de advocaat wisten de verdachten dat niet. Omdat spuitkoppen bij het vernevelen met dit middel verstopt raakten, gingen de bloedluisbestrijders opnieuw te rade in België. ,,De leverancier voegde onder meer eucalyptus en menthol toe. Chickfriend testte dit middel vier maanden onder de naam Menthol Boost. De uiteindelijke wens was een vloeibaar product wat ze goed konden vernevelen en mochten en konden gebruiken tegen bloedluis.’’

VEILIG Volgens de advocaat was er tot dan toe voor de ‘Barnevelders’ geen enkele reden om de Belg te wantrouwen. ,,Hij vertelde hen dat hij samenwerkte met iemand van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, de Belgische NVWA. Bovendien zei hij dat hij met het  middel bij het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) was geweest en daar testen mee had uitgezet. Hij vertelde ook dat het veilig was voor mens en dier. Hij noemde het product Dega en later Dega-16. Dit was in juni 2016.’’  

OVERTUIGD ,,Met de komst van Dega-16 - naar hun overtuiging een legaal product - waren ze erg blij’’, lichtte Van Voorthuizen toe. ,,Ze  boekten bovendien zeer goede resultaten en dat was al snel overal bekend. Ze hebben gevraagd of Dega-16 een toegestaan product was en de leverancier heeft dat steeds  bevestigd. Op de jerrycans zat een etiket en hij leverde een Safety Data Sheet (veiligheidsinformatieblad) aan. Ze waren er daardoor van overtuigd dat het product gebruikt mocht worden. De exacte samenstelling was bedrijfsgeheim, stelde de Belg. Het was geen biocide, maar een plantaardig product, gebaseerd op etherische oliën.’’

BEDRIJFSGEHEIM Wel had de leverancier het in de overgangsperiode van Mentho Boost naar Dega-16 steeds vaker over ‘fyp’ als werkzame stof, aldus de advocaat. ,,Pas toen Dega-16 al een tijdje werd gebruikt, kregen ze te horen dat de werkzame stof fipronil was. Dat fipronil niet op het etiket stond, was omdat het volgens hem feitelijk geen fipronil meer was. Hij had de fipronil bewerkt, van vast naar vloeibaar. Opengebroken, zo stelde de Belg, waardoor de stof onschadelijk was gemaakt. Fipronil was daardoor feitelijk geen fipronil meer en hoefde daarom niet vermeld te worden. Uiteindelijk heeft hij nooit precies verteld hoe hij de fipronil had bewerkt. Dat was een bedrijfsgeheim.’’

VEEL VERTROUWEN Dega-16 bleek een succesnummer. Van Voorthuizen: ,,Ze waren er echt heel blij mee en gingen er al snel mee op beurzen staan. Verder maakten vooral de voervertegenwoordigers, pluimveeartsen en de boeren reclame voor hun nieuwe middel. Ze hebben zelf in opdracht van de Wageningen Universiteit (WUR) bij de WUR gespoten. Dat betrof onderzoeken met professionele onderzoekers en wetenschappers. De aangeleverde Safety Data Sheet (veiligheidsinformatieblad) en etiket werden goed bevonden en ze mochten daar behandelen met Dega-16. Daardoor kregen ze er natuurlijk veel vertrouwen in.’’

EIEREN TESTEN Toen werd in juni 2017 plotseling fipronil ontdekt in eieren van een Belgisch pluimveebedrijf. De leverancier belde volgens de advocaat met de ‘Barnevelders’ en zei dat het niet door Dega-16 kon komen, maar mogelijk door diervoer. ,,De eigenaren van Chickfriend vertrouwden het niet en wilden er zeker van zijn dat het niet aan het door hen gebruikte product lag. Daarom lieten ze begin juli 2017 zelf eieren testen uit vijf stallen met een ‘spuitverleden’. De waarden waren goed, onder de norm. Het leek er dus op dat de leverancier gelijk had en dat er een andere oorzaak zou kunnen zijn. Desondanks besloten ze om voorlopig niet meer in bevolkte stallen te spuiten. Er helemaal mee stoppen was volgens hun civiele advocaat geen optie, omdat ze contractueel verplicht waren om door te werken bij pluimveehouders.’’

HART VOOR DE KIP ,,Ze waren dus tot op het laatst te goeder trouw’’, stelde Van Voorthuizen in zijn pleidooi. ,,Ze hadden geen enkele reden om aan te nemen dat de fipronil in de eieren zou kunnen komen, maar wisten toen ook niet dat het via de kippen in de eieren zou kunnen komen. Ze hebben altijd professioneel, netjes, zeer zorgvuldig, hygiënisch en met hart voor de kip en voor de pluimveehouder gewerkt.’’

De laatste keer dat de bloedluisbestrijders actief waren, was volgens de advocaat op 10 juli 2017. ,,Via via vernamen ze toen dat zij door de NVWA als verdachten werden aangemerkt. Het leek hen toen verstandig om geen Dega-16 meer te gebruiken.’’

De rechtbank in Zwolle doet maandag 12 april uitspraak.