Justitie over verdachten fipronilzaak: ‘Iedereen bewust misleid’

BARNEVELD/ZWOLLE Voor het Openbaar Ministerie is het klip en klaar. De eigenaren van de Barneveldse bedrijven Chickfriend en Chickclean gebruikten jaren het ‘biologische middel’ Dega-16, terwijl ze wisten dat daar het verboden bestrijdingsmiddel fipronil inzat. De eigenaren ontkennen dit stellig en zeggen dat ze zijn opgelicht door hun Belgische leverancier.

Dega-16 bleek ,,een wondermiddel, de kip met de gouden eieren’’, bij de bestrijding van bloedluis onder kippen en in pluimveestallen, zoals officieren van justitie Daniëlle van Ieperen en Frank Demmers het woensdag voor de rechtbank in Zwolle omschreven. Zij eisten tegen de twee verdachten, een 35-jarige Barnevelder en een 28-jarige man uit Nederhemert, onder meer een celstraf van anderhalf jaar. 

OVERLEG EN AFSTEMMING Justitie is ervan overtuigd dat de twee mannen wisten dat er fipronil in Dega-16 zat en dat zij ook wisten dat dit illegaal was. ,,Er was continu overleg en afstemming met de Belgische leverancier. De verdachten waren zijn grootste afnemers en de leverancier deed wat zij vroegen. Het gaat hier om ondernemers die de pluimveehouders en de autoriteiten bewust hebben misleid. Dat blijkt onder meer uit WhatsApp-berichten en mails en op de computer van één van de verdachten is op Wikipedia gezocht op fipronil.’’

,,Ze waren met Chickfriend en Chickclean een professionele speler in de bloedluisbestrijdings- en ontsmettingsbranche en hadden hun verantwoordelijkheid moeten nemen’’, aldus de officieren van justitie. ,,Er was geen goedkeuring voor fipronil via het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Daar zijn ze meerdere keren op gewezen. Fipronil is niet toegestaan, juist omdat het zo schadelijk is en kan zijn voor mens, dier en milieu.’’ 

LOODS LEEGGEHAALD De officieren verwezen ook naar een voorval in juli 2017 toen volgens hen een toenmalige medewerker in allerijl een loods van Chickfriend/Chickclean aan de Renswoudsestraatweg leeghaalde. Op dat moment deed de inspectie van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) een inval in de woning van de Barneveldse eigenaar. 

,,Als je daadwerkelijk denkt dat er niets mis is met je bestrijdingsmiddel, waarom laat je dan een loods ontruimen?’’, aldus de officieren. ,,En daarna zijn verdachten gewoon weer doorgegaan. Ze hebben een rookgordijn gelegd voor de autoriteiten en tot vandaag geen openheid van zaken gegeven.’’

Vierhonderd liter Dega-16 - mogelijk afkomstig uit de loods - werd in februari 2018 aangetroffen in een geparkeerde aanhanger voor het pand van de NVWA in Wageningen. ,,We hadden dat spul nog en we vonden dit de juiste weg’’, aldus de verdachten woensdag. Het duo zat van augustus tot november 2017 vast en was bang opnieuw achter de tralies te belanden als de Dega-16 ergens anders werd ontdekt.

ETIKETTEN Volgens het Openbaar Ministerie (OM) hielden de twee mannen willens en wetens informatie achter over de samenstelling van Dega-16 en vermeden ze zorgvuldig de naam fipronil. ,,Uit onderzoek bleek dat het product eerder fypro-rein heette en later werd omgedoopt tot Dega-16. Elke verwijzing naar fipronil werd op etiketten achterwege gelaten en ook in gesprekken met pluimveehouders.’’

GROOTSTE FRAUDES De eerste (anonieme) tips over gebruik van fipronil door het Barneveldse bedrijf kwamen eind 2016 binnen bij de inspectie van de NVWA. Nadat in juni 2017 op een Belgisch pluimveebedrijf fipronil in eieren werd aangetroffen, leidde dat uiteindelijk tot een groot onderzoek én de Nederlandse fipronalaffarie in de zomer van 2017. 

,,De schappen met eieren bij de supermarkt werden leeggehaald, miljoenen eieren en kippen werden vernietigd en bedrijven in de pluimveesector zaten maanden op slot’’, aldus het OM. Volgens justitie is fipronil via Chickfriend/Chickclean gebruikt bij ruim 280 pluimveebedrijven. Het onderzoek bestreek de periode 1 januari 2015 tot en met 12 februari 2018. 

,,Dit is één van de grootste fraudes in onze voedselindustrie, met impact op de gehele samenleving en ook internationale gevolgen’’, aldus de officieren van justitie. Om die reden is volgens hen een celstraf op zijn plaats. ,,Een taakstraf zou ongepast zijn voor deze vorm van zware criminaliteit.’’

GEHEIM VAN DE SMID De advocaten van de twee verdachten houden donderdag hun pleidooi voor de rechtbank in Zwolle. Zij hebben eerder al aangegeven dat uit onderzoek zou blijken dat fipronil in de eieren niet schadelijk is geweest voor de volksgezondheid. 

De twee verdachten benadrukten woensdag tegenover de rechtbank dat ze vertrouwden op hun Belgische leverancier. ,,Hij was chemicus en toxicoloog. Het woordje fipronil was ons niet onbekend. Maar hij zei dat hij dit middel tijdens allerlei onderzoeken en testen had opengebroken en ingekapseld, zodat het van samenstelling was veranderd. En dus geen fipronil meer was.’’

,,Achteraf gezien hebben we fouten gemaakt en te weinig tijd genomen om dat goed uit te zoeken. Maar hij garandeerde ons dat het legaal was en dat we het veilig konden gebruiken. Vergeet niet dat er toen vanuit de pluimveebedrijven heel hard aan ons werd getrokken voor de bloedluisbestrijding. We waren van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat aan het werk. We hebben nooit geweten dat er verkeerde stoffen in zaten. Als we vragen hadden over de samenstelling zei hij: ‘Dat is het geheim van de smid’.’’

VRIJSPRAAK De 30-jarige vrouw van de Barneveldse eigenaar wordt vrijgesproken als het aan justitie ligt. Zij wordt ervan verdacht tijdelijk een hoeveelheid Dega-16 verborgen te hebben gehouden, nadat deze voorraad uit de eerder genoemde loods was weggehaald. Er is daarover alleen een verklaring van een oud-medewerker en dat is volgens het OM onvoldoende bewijs.