'Veranderingen in de pluimveesector worden veel fundamenteler'

BARNEVELD Fijnstof. Stikstofproblemen. Belemmerende regels. Maar ook: Eiwittransitie. Nieuwe kansen. Waardering voor voedselproducenten. Wat is het toekomstperspectief voor boeren in de Gelderse Vallei? In de slotaflevering van Edward Doelman over de toekomst van de pluimveesector in de Gelderse Vallei kijken Eltjo Bethlehem (PEC), innovatiemakelaar Wicha Benus en Gina van Elten (LTO Gelderse Vallei) terug en vooruit.

GINA VAN ELTEN: 'ONDERNEMERS DIE DOORGAAN, MOETEN DE RUIMTE KRIJGEN''

 Duidelijkheid op het gebied van nieuwe regelgeving en meer aandacht voor bedrijfsopvolging. Dat zijn volgens Gina van Elten van LTO Gelderse Vallei twee duidelijke wensen als het toekomstperspectief voor pluimveehouders ter sprake wordt gebracht.

'Mooie plannen' noemt Gina van Elten de visie die landbouwminister Carola Schouten heeft gepresenteerd. ,,Haar verhaal over kringlooplandbouw schetst natuurlijk een beeld van welke kant we opgaan. Het gaat om het sluiten van kringlopen, om meer circulariteit in de manier van boeren."

Volgens de vice-voorzitter van LTO Gelderse Vallei stokt het daar alleen. ,,Maar waar hebben we het bijvoorbeeld over als het over die kringloop gaat? In welke orde van kringloop moeten we denken, is dat lokaal of binnen Noord-West-Europa? Op dat soort vragen stokt het. Een meer concrete uitwerking ontbreekt nog, terwijl ik denk dat veel boeren dat wel wenselijk zouden vinden, nog los van de problematiek rondom stikstof."

Wel is ze ervan overtuigd dat veel boeren al op het thema voorsorteren. ,,Een boer is ondernemer, die heeft heus wel de richting in het hoofd zitten waar het naartoe gaat met zijn of haar bedrijf. Met meer duidelijkheid kunnen zij waarschijnlijk beter de koers voor de toekomst uitzetten."

GEEN OPVOLGERS Een ander thema dat Van Elten aanstipt, is het gebrek aan bedrijfsopvolging. ,,De agrarische sector is aan het vergrijzen." Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit 2018 staat er op 60 procent van de boerderijen, waar het bedrijfshoofd 55 jaar of ouder is, geen bedrijfsopvolger in de startblokken. ,,Los van de vraag of die cijfers nog helemaal actueel zijn; binnen het agrarische onderwijs zijn er ook jongens en meisjes die juist dromen van een eigen boerderij. Het is wat mij betreft wenselijk dat we daar verbindingen in zoeken. Daarmee voorkomen we op den duur ook dat landbouwgrond en locaties met ontwikkelingsmogelijkheden verdwijnen."

Want ook dat laatste is een zorg. ,,Op basis van de huidige ontwikkelingen is het logisch om te stellen dat het aantal boerderijen de komende jaren af zal nemen. Voor de boeren die door willen gaan, is ruimte om te ondernemen wel wenselijk. Het is voor gemeenten verleidelijk om straks vrijgekomen landbouwgrond te gebruiken voor andere doeleinden, bijvoorbeeld woningbouw of de opwekking van energie. Op zich begrijpelijk, maar voor kringlooplandbouw is juist meer grond nodig. De ondernemers die doorgaan, moeten wel de ruimte krijgen."

ENERGIE Het is overigens duidelijk dat Van Elten helemaal niet somber gestemd is over de toekomst van de pluimveesector in de regio. ,,Het helpt niemand om nu een afwachtende, of misschien zelfs defensieve houding aan te nemen. Ik constateer juist dat er veel energie vrijkomt, ook met de uitwerking van de Regio Deal voor de Foodvalley in het verschiet en al eerder het Manifest van Salentein. Het zijn allemaal kansen. Nu is het ook aan de boer om die kansen te grijpen en zelf de regie in handen te houden."

WICHA BENUS: 'CRISES HEBBEN EEN LOUTEREND EFFECT'

Aangescherpte wet- en regelgeving, de maatschappelijke roep om meer dierenwelzijn, de stikstofproblemen. ,,Ik weet dat het makkelijker gezegd dan gedaan is", zegt Wicha Benus. ,,Maar de druk die dat allemaal veroorzaakt, werken vernieuwingen binnen de agrarische sector verder in de hand."

Benus is onder meer 'kennismakelaar eiwittransitie' voor de Regio Foodvalley. Met de eiwittransitie wordt de overgang van traditionele eiwitbronnen zoals zuivel, vlees en soja, naar alternatieve bronnen, zoals eiwit uit peulvruchten of insecten, bedoeld. Daarnaast is Benus ook als innovatiemakelaar in de regio werkzaam. ,,In die rol heb ik van dichtbij gezien dat crises ook een louterend effect hebben. Juist als ondernemers tegen bepaalde grenzen aanlopen, gaan ze nieuwe wegen inslaan, nieuwe markten verkennen, nieuwe allianties aan. Ik zie dat boeren ook op dit punt belanden. Sommigen zijn al concreet bezig om die stappen naar een toekomstbestendig bedrijf te zetten, anderen zijn nog niet zo ver."

FOCUS Die waarneming ziet de Barnevelder over de volle breedte: van de pluimveehouder die start met de verkoop van eieren aan huis tot de keuze om insecten te gaan kweken. ,,Als je naar de maatschappij kijkt, dan slaan we de weg naar natuurinclusieve landbouw in, waar de focus meer op het evenwicht tussen mens, dier en natuur ligt. Wat ik vooral hoop, is dat daarbij de portemonnee van de boer niet wordt vergeten. Een eerlijke beloning voor boeren is belangrijk, juist met het oog op de overstap naar een duurzame landbouw", benadrukt Benus.

ONDERNEMERSCHAP Wel acht hij het noodzakelijk dat boeren in beweging komen. ,,Als je blijft doen wat je altijd deed, dan kun je heus wel eens een crisis overleven. Dat is in het verleden wel gebleken. Maar ik denk dat de verandering de komende jaren fundamenteler is. Van de boer wordt ondernemerschap gevraagd om mee te bewegen."

Benus stelt dat in dat opzicht ook veel mogelijkheden zijn, van coaching voor individuele boeren tot kansen die op stapel staan met de uitwerking de Regio Deal Foodvalley. Met die laatste vloeit meer dan 70 miljoen euro de regio in. De voedselproductie is een van de pijlers van de Regio Deal. ,,Maak gebruik van de tools die er zijn en komen", is de oproep van de Barnevelder, die constateert dat boeren daar soms een 'drempeltje' voor over moeten. ,,Of zeg maar gerust een drempel. Maar het moment dat boeren die stap moeten zetten is heel dichtbij gekomen."

ELTJO BETHLEHEM: 'BLIJF REFLECTEREN OP VERANDERENDE MAATSCHAPPIJ'

Eltjo Bethlehem is optimistisch ingesteld. Dat benadrukt de businessmanager van het Poultry Expertise Centre (PEC), dat sinds 2013 is gehuisvest in Barneveld. ,,Natuurlijk zullen er de komende tijd nog allerlei veranderingen aankomen, maar ik zie ook meer dan genoeg perspectief."

Het PEC, een samenwerkingsverbond van kennisinstellingen, overheden en ondernemers, voert onder meer praktijkonderzoek uit binnen de pluimveesector. Dit doet het PEC onder meer op het gebied van fijnstofreductie en de eiwittransitie, maar bijvoorbeeld ook op het gebied van dierenwelzijn. Daarnaast fungeert het instituut, gevestigd bij Aeres MBO aan de Barnseweg, ook als kenniscentrum voor de pluimveesector.

Gevraagd naar de achterliggende themaverhalen benadrukt Bethlehem het maatschappelijk draagvlak. ,,Hoe zorg je ervoor dat je als sector inspeelt op wat de maatschappij wilt? Dat is een vraag die steeds terugkomt en eigenlijk van alle tijden is. Iedere boer speelt al decennialang in op die veranderende vraag. Het is ook het bestaansrecht gebleken, de basis waarom we als Nederlandse pluimveesector met onze innovaties wereldwijd vooroplopen. Ik denk dat het goed is als boeren blijven reflecteren op die veranderende maatschappij."

FIPRONILCRISIS In dat opzicht benoemt Bethlehem bijvoorbeeld de fipronilcrisis. Bethlehem en zijn naaste collega Jan Workamp van het PEC fungeerden, na het uitbreken van de fipronilcrisis in juni 2017, als het meldpunt fipronil. ,,Daarop is heel goed geanticipeerd door de sector: de afgelopen jaren is veel aandacht besteed aan de aanpak van de onderliggende vogelmijtproblematiek,. In relatief korte tijd is door middel van praktijkonderzoek aangetoond, dat je met preventieve maatregelen, geïntegreerd pestmanagement in de stal, veel meer controle hebt over vogelmijt bij kippen."

Bethlehem denkt dat dat ook voor de stikstofdiscussie – heet hangijzer de afgelopen maanden – kan gelden. ,,Met het PEC spreken ik samen met collega Jan Workamp dagelijks boeren of ondernemers in de diverse veehouderijsectoren die bezig zijn met innovaties op het gebied van staltechniek, huisvesting van dieren, mest en voedsel. Als we horen wat allemaal in de pijplijn zit, dan hebben we daar best hoge verwachtingen van. Grote bedrijven, maar ook individuele boeren komen met oplossingen. En ja, dan zitten ook revolutionaire ideeën bij om de stikstofproductie in de veehouderij significant te verminderen."

Het sterkt de inwoner van Lunteren in de overtuiging dat de pluimveehouderij toekomst heeft in de Gelderse Vallei. ,,Natuurlijk zijn er individuele boeren die met hun bedrijf in onzekerheid verkeren en voor grote uitdagingen staan. Dat is soms ingrijpend en vereist veel veerkracht. Maar als ik een optelsom maak, dan zie ik vooral perspectief. Juist in deze tijd, met straks de uitwerking van Regiodeal in de Foodvalley, komen er ook veel kansen voor boeren. Ik ben ervan overtuigd dat die ook gepakt zullen worden."