Kippen verlaten hun stal. De Barneveldse wethouder Aart de Kruijf is voorstander van het plaatsen van zonnepanelen in de vrije uitloop van legkippen. ,,Daarmee slaan we twee vliegen in één klap.
Kippen verlaten hun stal. De Barneveldse wethouder Aart de Kruijf is voorstander van het plaatsen van zonnepanelen in de vrije uitloop van legkippen. ,,Daarmee slaan we twee vliegen in één klap." Jan van Uffelen

'Boeren zijn en blijven hard nodig'

12 februari 2020 om 10:49 Economie

BARNEVELD De veestapel verkleinen. De stikstofcrisis. Een eerlijke prijs voor voedsel. De potentie voor insectenkweek. De bedreiging die kweekvlees kan zijn. In deze serie schreef deze krant uitvoerig over het toekomstperspectief voor pluimveehouders in de Gelderse Vallei. In de voorlaatste aflevering komen SGP-wethouder Aart de Kruijf, CDA-Kamerlid Jaco Geurts en VVD-europarlementariër Jan Huitema aan het woord. Waar zetten zij op in?

Edward Doelman

Ongemak. Dat voelt Aart de Kruijf als er vragen over de stikstofproblematiek op hem worden afgevuurd. Dat gevoel van onbehagen bekruipt de wethouder van Barneveld, die de ontwikkeling van het platteland in zijn portefeuille heeft, niet als het over de inhoud zelf gaat. Daar heeft De Kruijf concrete ideeën bij. Hij pleit bijvoorbeeld voor een gebiedsgerichte aanpak in de 'oude Gelderse Vallei', het gebied dat de Utrechtse Heuvelrug in het westen, tot aan de Nederrijn in het zuiden, de Veluwe in het oosten en de Randmeren in het noorden omvat. De Kruijf: ,,De stikstofuitstoot in Zaandam verminderen heeft geen effect op de natuur op de Veluwe en andersom. Het is dus wenselijk dat het landelijke probleem wordt vertaald naar een gebiedsgerichte aanpak. Die beweging komt inmiddels op gang en daar zullen we straks gericht beleid op maken."

Het ongemak van De Kruijf, ook binnen het bestuur van de Regio Foodvalley verantwoordelijk voor dit thema, zit vooral in de discussie die de afgelopen maanden is losgebarsten. ,,Het stikstofdossier is nationaal acuut geworden, omdat in mei vorig jaar de Raad van State het Programma Aanpak Stikstof (PAS) van tafel veegde. Dat er sindsdien naar de landbouw gekeken wordt naar maatregelen om de stikstofuitstoot te verminderen, is logisch. Er valt op dit terrein nog veel te winnen." Maar wat de bestuurder betreft, is die discussie doorgeschoten. ,,Het lijkt alsof alleen de landbouw de schuld krijgt. Het woord 'saneren' voert de boventoon. Daar zit bij mij het ongemak. Te makkelijk wordt geroepen dat we de boeren kunnen missen. Maar daar zit helemaal niet het probleem. Sterker nog, daar zit juist een belangrijk deel van de oplossing."

RESPECTVOL De Kruijf redeneert dat de boeren hard nodig zijn. ,,Zij zijn de beheerders van het landelijke gebied, onze voedselproducenten. Daarnaast denk ik ook aan het economische en menselijke aspect: We hebben het over veel gezinsbedrijven die een wezenlijke bijdrage leveren aan onze economie. Deze mensen verdienen een meer respectvolle behandeling." En later tijdens het interview verduidelijkt hij dat nog eens: ,,Ik wil helemaal niet van die kippenboer of kalverhouder af. Ik wil alleen van de emissies af die schadelijk zijn voor onze omgeving."

Want dat stikstof, ammoniak en fijnstof de natuur dichtbij huis bedreigen en niet goed zijn voor de gezondheid van mens en dier, dat staat wel voor De Kruijf vast. ,,Maar ik ben voor evenwicht in die discussie. Het gaat niet alleen om saneren, maar ook om reconstrueren. Boeren moeten de tijd krijgen om hun manier van werken aan te passen, om te innoveren met stal- en huisvestingssystemen voor hun dieren."

De Barneveldse wethouder vindt dat de discussie dus een 'en-en-verhaal' moet zijn. ,,Nu lijkt het alleen maar een kortetermijnaanpak. De boer moet stoppen, is de teneur. Ik denk dat we het breder moeten bekijken. Voor boerderijen dichtbij Natura2000-gebieden met een hoge piekbelasting van stikstof is het verstandig om die te saneren of te verplaatsen. Maar boeren die wat verder van het natuurgebied liggen, moeten ook tijd krijgen om hun bedrijf aan te passen aan de nieuwe werkelijkheid, aan de nieuwe eisen die we als maatschappij stellen. Lukraak boeren uitkopen is in mijn ogen onverstandig."

MINDER DIEREN Jaco Geurts uit Voorthuizen, Tweede Kamerlid namens het CDA, sluit zich aan bij die stelling. ,,De opmerking van D66 over halvering van de veestapel betitel ik als niet realistisch. Om de hele landbouwsector met één pennenstreek af te schrijven, is niet de oplossing voor de stikstofproblematiek. Minder dieren is geen doel voor mij."

Wel wordt met het oog op stikstofreductie in de Haagse stolp gekeken naar een vrijwillige stoppersregeling voor de veehouders. ,,Die is met name gericht op de melkveehouderij", weet Geurts. Volgens de Voorthuizenaar zou het vooral gaan op 'boeren op leeftijd met een vaak wat verouderd bedrijf, die geen bedrijfsopvolging hebben en vlakbij een Natura2000-gebied boeren'. ,,Naar deze zogenoemde piekbelasters wordt met name naar gekeken." Geurts legt uit dat de varkenshouderij en de pluimveehouderij relatief weinig bijdragen aan de stikstofuitstoot. ,,Opkoop van pluimveehouders is dan ook niet het eerste waar ik aan denk."

VERSNELLEN De Kruijf is van mening dat de stikstofdiscussie de overgang naar kringlooplandbouw wel kan versnellen. Strekking van die nieuwe vorm van landbouw is dat boeren circulair, diervriendelijker, klimaat- en energieneutraal en meer streekgebonden moeten produceren. De Kruijf: ,,Willen we naar een natuurinclusieve landbouw – zoals ik het nu noem - toewerken, dan hebben we de boeren dus nodig. Want stel dat we zoveel mogelijk boerderijen laten stoppen, wat doen we dan met de vrijgekomen weilanden?" De vraag stellen is die ook beantwoorden. Voor de ontwikkeling van nieuwe natuur voorziet De Kruijf eenzelfde stikstofscenario: ,,Dat zou betekenen dat we over een paar jaar voor hetzelfde probleem staan. Met de stikstofregels en die nieuwe natuur dichtbij kernen wordt het op den duur nog ingewikkelder om woningen te bouwen, wegen aan te leggen of een boerderij te runnen."

Ook is hij geen voorstander van het leggen van zonnepanelen in vrijkomende weilanden, waar veelvuldig voor gepleit wordt. ,,Ik vind het een onlogische gedachte om goede grond, waar dieren kunnen weiden of gewassen kunnen groeien, te gebruiken voor de opwekking van energie. Terughoudendheid is hier het adagium. Laten we daar bedrijfsdaken voor gebruiken."

Al zijn er wel uitzonderingen denkbaar: het plaatsen van zonnepanelen in de vrije uitloop van legkippen moet wat hem betreft toegestaan worden. Zonnepanelen in de uitloop kunnen volgens De Kruijf voor kippen schuilplekken bieden tegen roofvogels en wisselende weersomstandigheden. ,,In dit geval zouden we een dubbel-doel-regeling te pakken hebben. We slaan twee vliegen in één klap."

KRINGLOOPLANDBOUW Gevraagd naar de huidige stand van zaken in de omslag naar kringlooplandbouw, dan stelt De Kruijf dat de Regio Foodvalley daarmee nog ´in de kinderschoenen´ staat. ,,We hebben nog een heel lange weg te gaan. Een vergeten sector is de vleeskalverhouderij in onze regio, die voor ongeveer 25 procent bijdraagt aan de uitstoot van ammoniak. Daar ligt een forse uitdaging."

Oplossingsrichtingen moeten volgens De Kruijf onder meer gezocht worden in de scheiding van urine en feces (koeienpoep). Wordt dat in stallen gescheiden opgevangen en afgevoerd, dan worden schadelijke emissies sterk beperkt én kan de mest beter bewerkt of gerichter aangewend worden, zo is de redenering. ,,Boeren hebben tijd nodig om die innovaties daadwerkelijk van de grond te krijgen. Tegelijkertijd zet de stikstofdiscussie de boeren ook op scherp. De maatschappij vraagt om nieuwe vormen van ondernemerschap. Dat zie je terug in de veehouderij, maar ook in andere ontwikkelingen. Ik zie insectenkweek bijvoorbeeld als de kip met de gouden eieren, al staat de regelgeving dat nu nog deels in de weg."

INSECTEN IN VEEVOER Jan Huitema, namens de VVD lid van het Europees parlement, laat weten dat 'Brussel' in dat opzicht een verschil kan maken. ,,Het wordt hoog tijd dat we insectenmeel kunnen verwerken in veevoer voor kippen en varkens", stelt Huitema. De politicus volgt dit dossier al jaren. Hij legt uit dat het verwerken van insecten in veevoer kansrijk is, met name om de import van soja uit Latijns-Amerika significant te verminderen. ,,Insecten zijn in staat om van afvalstromen weer waardevolle eiwitten te maken. Het sluit helemaal aan op de kringlooplandbouw in Nederland en de Green Deal die eurocommissaris Timmermans een paar weken geleden heeft gepresenteerd", schetst Huitema. ,,Nu moeten we dat omzetten in vernieuwing van de regelgeving."

Op dit moment is het verboden om insecten te vermalen in het veevoer. Oorzaak van dat verbod was de uitbraak van de BSE-crisis in Groot-Brittannië, ook wel bekend als de gekkekoeienziekte. Destijds werd in feite verboden om 'dieren te voeren met dieren'. ,,Inmiddels durf ik op basis van allerlei onderzoeken de stelling wel aan dat dit een overreactie was van de politiek. Het was goed geweest als op dat moment een uitzondering was gemaakt voor insecten." Dat wil Huitema zo snel mogelijk herstellen. ,,Het verbod om insecten te verwerken in visvoer is inmiddels van tafel, nu is het ook zaak om dat verbod in kippen- en varkensvoer van tafel te krijgen."

MOEIZAAM Dat proces verloopt moeizaam, erkent Huitema. ,,De wil van nationale landbouwministers zoals Carola Schouten en leden van de Europese landbouwcommissie is er zeker, maar de landbouwexperts van EU-landen moeten ook hun fiat geven. Daar stokt het op dit moment. Die experts willen goede detectiemethoden en controlesystemen op het gebied van voedselveiligheid inbouwen. Denk bijvoorbeeld aan het overbrengen van bepaalde ziektekiemen en de angst voor onwenselijke menging. Dat snap ik wel, want voedselschandalen moeten voorkomen worden. We hebben in de EU de meest strenge voedselveiligheidseisen ter wereld."

Toch wacht Huitema inmiddels al te lang naar zijn zin op nieuwe regelgeving, juist ook omdat de toestemming voor het visvoer wel verleend is. ,,Ik vind het politiek gezien, zeker nu we de eiwittransitie in gang willen zetten, een te belangrijk onderwerp om alleen maar af te wachten. Ik ga nog deze week schriftelijke vragen indienen", geeft Huitema aan. ,,Juist voor boeren die hiermee aan de slag willen, is duidelijkheid wenselijk."

ZORGEN Terug naar de overgang naar kringlooplandbouw: Barnevelder De Kruijf uit in dat opzicht ook zorgen. ,,Wat ik van minister Schouten begrijp, is dat zij de verantwoordelijkheid voor die transitie nadrukkelijk bij de sector legt. Dat vind ik een goede zaak, maar we moeten ook denken aan de portemonnee van de boer. Wij vragen aan hen om toekomstgericht te werk te gaan, dan mag het niet zo zijn dat boer Jansen daar alleen maar de negatieve gevolgen van ondervindt."

De schaalvergroting die zich de afgelopen decennia heeft voorgedaan, beschouwt De Kruijf in dat opzicht als voorbeeld om van te leren. ,,Het is een economische wetmatigheid om toegenomen kosten over meer dieren te spreiden. In de loop van de jaren zijn de financiële risico's groter geworden, maar het wrange is dat die boer niet meer dan vroeger verdient. We moeten de omslag naar kringlooplandbouw dan ook koppelen aan het realiseren nieuwe verdienmodellen."

De Kruijf is overtuigd dat boeren in de Gelderse Vallei niet vastzitten aan het op peil houden van de veestapel. ,,Als een melkveehouder weer terug kan gaan naar 100 melkkoeien in plaats van 180, dan zal elke boer daar voorstander van zijn. Daar ben ik van overtuigd." Binnen de overgang naar kringlooplandbouw wordt het volgens De Kruijf de kunst om daar een modus in te vinden. Duidelijk is dat het de toon is die de muziek maakt. ,,De laatste maanden is de polarisatie op dit onderwerp zo heftig. Ik denk dat het in ieders belang is dat de landbouw en natuurbeschermingsorganisaties dichter bij elkaar komen."

Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl)
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie
advertentie