[Een 'pastorietje'] en een boekenwinkel
18 november 2022 om 13:40Vandaag komen er panden aan bod die voor het overgrote deel tussen 1850 en 1985 zijn gebouwd. Waar nu een damesmodezaak, met daarboven appartementen te vinden is, lag daarvoor het parkeerterrein van het postkantoor, met de ingang naar de postbussen en een mooie, majestueuze treurwilg als ik me het goed herinner. Daarvoor stond er echter een dubbel woonhuis, een zogenaamde ‘twee-onder-een-kapper’, in de stratenatlas kregen ze de nummers 223 en 224.
EEN PASTORIETJE De naam van de bewoner van het linker gedeelte in 1895 zal het reformatorische deel van onze bevolking bekend in de oren klinken. Daar woonde in dat jaar namelijk dominee Elias (Eli) Fransen (1827-1898), de grondlegger van de kerk van de Gereformeerde Gemeente in Barneveld. Hij werd op 8 januari 1827 in de gemeente Terwolde (Teuge) geboren en was driemaal gehuwd. De eerste keer met D(i)erkje(n) Riezelaar (1829-1854), na haar overlijden met zijn nicht Hermina van de Kraats (1826-1871) en ten slotte met Jantjen van Dalen (1830-1915).
Elias Fransen woonde eerst in Teuge waar hij, na boerenarbeider, vervolgens schoenmaker werd. Volgens een over zijn leven gemaakte aantekening genoot hij in die tijd geestelijk onderwijs en las 'oude schrijvers'. Omstreeks 1864 begon hij met zogenaamde 'oefeningen' op boerderijen in zijn geboortestreek. Bekend is dat hij rond 1865 contacten had met vrienden uit Harskamp en De Valk. In 1871 deed hij zijn intrede in Kampen, waar hij na veel 'strijd' predikant werd van de Dordts Gereformeerde Gemeente, een vrije gemeente die oorspronkelijk door ds. H. de Cock was geïnstitueerd. Vanuit Kampen preekte ds. Fransen van omstreeks 1877 tot 1886 in Kootwijkerbroek, Harskamp, Wekerom, De Valk, Meulunteren, maar ook wel in Barneveld zelf. Hij ging voor in boerderijen, waar onder anderen ook ds. Roelofsen (de schaapherder van Lunteren) regelmatig voorging. In 1895 werd de Gereformeerde Gemeente in Barneveld ingesteld. Op 10 augustus 1895 kon al een perceel grond van H. van Manen worden aangekocht tussen de Langstraat en de latere Nairacstraat. Daarop stond de zogenaamde 'Veerloods' achter de herberg van Berend Strik, die Het Vliegend Paard heette; beide verwijzingen naar het wegvervoer dat in Barneveld vroeger al een grote rol speelde.
Fransen nam in 1886 een beroep aan naar de kruisgemeente in Lisse, waar hij op 29 maart 1886 werd bevestigd. In 1895 stond Fransen nog in Lisse, maar hij nam het op hem uitgebrachte beroep naar Barneveld graag aan. De daaropvolgende zondag, 22 december 1895, werd een hoogtijdag. De vriend van ds. Fransen, ds. A. Janse uit Kampen, nam 's morgens de kerk (294 zitplaatsen) in gebruik, maar bevestigde ook ds. Fransen als herder en leraar van de Gereformeerde Gemeente van Barneveld. Erg lang heeft Fransen in Barneveld niet gestaan. Hij overleed in Barneveld op 4 juni 1898.
In 1939 woonde hier Margaretha Millar (1866-1943), weduwe van Pieter Warmenhoven (1866-1918). Pieter was aanvankelijk leraar Hebreeuws en werd later predikant. Samen met zijn vrouw kregen ze zeven kinderen, van wie er enkelen mogelijk nog in Barneveld hebben gewoond. Dat gaat zeker op voor hun jongste zoon Robert Alfred (1913-2005), hoofdinspecteur bij de belastingen, die in 1941 zou trouwen met met Anna Margaretha Korfker (1913-2005), de dochter van dominee Willem Leonard, die aan de andere kant van het postkantoor woonde.
DE WEDUWE BLOKHUIS In het rechter gedeelte woonde in 1895 Bernarda Top (1835-1904), dochter van timmerman Maas Janszen Top en Christina de Roller. Ze was getrouwd met brievengaarder Wouterus Blokhuis (1819-1894), zoon van Elbertus Blokhuis en Marretje de Liefde. Blokhuis hield tot aan de ingebruikname van een tijdelijk postkantoor in de Schoutenstraat in 1876, kantoor aan huis. De woning van Blokhuis was gelegen in de Langstraat. Later was daar de bakkerswinkel van J. de Vries gevestigd. Geen idee of Wouterus ook nog een paar jaar in de Nieuwstraat heeft gewoond. In dat geval was er bijna sprake van een gedeeltelijke dienstwoning.
Hier woonde in 1939 de in Winschoten geboren Willem Kranenborg (1891-1938), die in 1921 in Barneveld trouwde met Jannetje Schut (1891-1976), dochter van tapper Hendrik Schut en Jantje Snellen. Het echtpaar kreeg in 1926 een zoontje dat Jan werd gedoopt, maar al in het volgende jaar overleed. Natuurlijk was ook deze Kranenborg in de textiel werkzaam. In een enkel geval werd hij ‘kledingboer’ genoemd, maar uiteindelijk natuurlijk manufacturier. Na het afbreken van dit huis was hier het parkeerplaatsje van het postkantoor te vinden, maar later verrees hier een appartementengebouw, met daaronder de damesmodezaak ‘Basic Life’.
BOEKHANDEL ROMIJN Hendrik Maassen Kap (1807-1855) moet hier in 1850 hebben gewoond. In de stratenatlas staat vermeld dat hij veldwachter van beroep was. Dat zou best kunnen, maar ik kwam hem ook tegen met de beroepen arbeider, wever en zeemtouwer. Op 25 augustus 1827 trouwde Hendrik met de naaister Johanna (Janna) Prins (1796-1865). Voor zover bekend kregen ze twee zoons: Hendrikus (1834-1880) en Aegidius (1837-1916), die klompenmaker van beroep werd.
De winkelierster Aaltje ten Ham (1856-1905), de ongehuwd gebleven dochter van de huisschilder Johannes ten Ham en Gerritje de Boer, woonde er in 1895. Ik meen ooit ergens gelezen te hebben dat ze in borstelwerk en dergelijke handel dreef.
Jacob Herman Romijn (Jaap) (1893-1983) woonde in 1939 in dit huis. Hij was een zoon van broodbakker Johannes Elbartus Romijn en Maria Johanna de Vries. Jacob koos voor een ambtelijke loopbaan en werd gemeenteambtenaar, later zelfs gemeenteontvanger. In die functie werd hij op 1 november 1919 – niet lang na de beëindiging van de Eerste Wereldoorlog - administrateur tijdelijk levensmiddelenbedrijf van de gemeente. Een soort tijdelijke Voedselbank, denk ik. Van een lange reis naar kantoor was amper sprake; hij behoefde immers alleen de straat maar over te steken.
Jacob trouwde in 1913 met de een jaar oudere Elizabeth Wilhelmina van Boven (1892-1980), dochter van dominee Jan Adriaan van Boven en Theodora Cornelia Boodt. Een van hun kinderen werd naar zijn grootvader Jan Adriaan genoemd (1916-1997). Hij werd ook ambtenaar, maar in eerste instantie bij het gemeentelijk Distributiekantoor. Jan Adriaan trouwde op 23 december 1941 met Alberta (Alie) Buurman (1919-2007), dochter van Gerard Buurman en Aalbertje van den Hazel, en zo kwam indirect Boekhandel Romijn naar de Nieuwstraat of beter het Raadhuisplein. Het is de oudste boekhandel van ons dorp, waarvan de geschiedenis terug gaat tot de eerste helft van de negentiende eeuw.
Abraham Martinus Grimm (1810-1864) kocht in 1844 een pand in de Langstraat (nu Expert) en begon daarin een boekhandel. Hij verkocht zijn zaak al in 1847 aan Pieter Andreae Menger (1824-1876), die op zijn beurt de winkel overdeed aan zijn zoon Arend Jacob Menger (1859-1921). Hij verkocht zijn zaak in 1921 aan Jan Abraham Mulder (1877-1960). Inmiddels was, neem ik aan, de boekhandel verhuisd naar de Emmastraat, waarna de zaak werd overgenomen door het echtpaar Romijn-Buurman. Nadat het ouderlijk huis aan het Raadhuisplein beschikbaar kwam, werd hierin de bibliotheek gevestigd en ging het echtpaar Romijn boven de zaak wonen.
Hoewel het geen familiebedrijf meer is – eerst werd het eigendom van de BDU en nu maakt de boekwinkel deel uit van een kleine keten – bleef de naam gelukkig behouden en is er in elk geval sprake van 178 jaar boekhandel in Barneveld. Na het verhuizen van Jan en Alie Romijn naar een pand in de Amersfoortsestraat, nam oud-kapper Hendrik Derksen de bovenwoning in gebruik en later Henk van Esch, destijds één van de directeuren van de BDU.
