‘Rouw anders vast leren houden’

4 november 2022 om 08:57

Levend verlies is verlies zonder een voorzienbaar einde. Je verkeert in een doorgaand rouwproces, zonder dat je hier zelf van bewust bent. Het gaat over het verdriet dat altijd kan oplaaien en dat soms verergert door de jaren heen en eigenlijk pas stopt bij het overlijden van de zorgvrager.

Op veel verschillende gebieden kun je levend verlies ervaren. Bijvoorbeeld wanneer iemand kanker krijgt, wanneer je voor een ouder zorgt met dementie, als jij of je partner een psychiatrische aandoening of een ernstige spierziekte krijgt, of wanneer je door een ongeluk levenslang beperkt blijft. Het proces van levend verlies is zwaar en intensief. Met name wanneer je bij mijlpalen weer geconfronteerd wordt met wat jouw kind nog niet kan of nooit zal kunnen. Of wanneer het verdriet je overvalt of als spin in het web er helemaal doorheen zit.

,,Als je een kind met een zware beperking krijgt, heb je daar dagelijks mee te maken. Ook dan heb je te maken met rouw. Verlies overleven is niet loslaten, maar het anders leren vasthouden. Je moet de persoon accepteren die een handicap of een hersenaandoening heeft”, licht Keirse toe.

Sommige mensen zullen het niet begrijpen, maar hij weet dat ouders van een kind met een zware beperking hopen dat hun zoon of dochter eerder overlijdt dan zij zelf. ,,Want bij mensen die met dit soort ‘levend verlies’ te maken hebben, zie je soms dat de mate van verdriet na verloop van tijd niet afneemt, maar juist toeneemt. Omdat ze bijvoorbeeld zelf de zorg niet meer aan kunnen en ze bang zijn aan wie ze dat over moeten laten. Daarom raad ik ze aan om hun liefde voor hun kind ‘in te blikken’, door een aantal dingen door te geven, zoals zijn favoriete kleur en eten, welk feest hij mooi vindt, wat hij moeilijk vindt, welke vrienden hij heeft en welke medicatie hij gebruikt.”

EMOTIES Leven met een levend verlies draait niet alleen om de verlieservaring. De Vlaamse expert ziet ook dat het een proces is dat kracht geeft. Als ouder doe je er alles aan om je kind mee te kunnen laten doen. Je wordt creatiever in het bedenken van oplossingen, je krijgt een enorm doorzettingsvermogen, je wordt assertiever (zeker als het je kind betreft) en je kunt meer genieten van de kleine dingen die er echt toe doen. Daarom vindt Keirse dat het belangrijk is om stil te staan bij het verdriet, de vermoeidheid, de boosheid, de angst, de zwaarte enerzijds, maar ook bij de kracht, humor, creativiteit, vertrouwen, liefde en levensvreugde anderzijds. ,,Emoties staan de praktische zaken vaak in de weg, maar als mensen in actie komen, helpt dat om ermee om te gaan en het verlies te overleven. Zo krijgen ze grip op een werkelijkheid die soms te groot is.”

Manu Keirse is klinisch psycholoog, doctor in de geneeskunde en een autoriteit in België en Nederland als het gaat om verdriet, verlies en de laatste levensfase. Hij schreef vele boeken, die stuk voor stuk bestsellers zijn, zoals zijn basisboek ‘Helpen bij verlies en verdriet'. ,,Toen ik 23 was, ging ik werken in de gezondheidszorg en ik stelde vast dat artsen, verpleegkundigen en families wegliepen, als ze met rouw te maken kregen. Ook op de oncologie-afdeling zag ik dat de dood en het woord kanker niet werd uitgesproken. Als kind had ik iets anders geleerd. Zo werd er in onze straat een vierjarig jongetje door een vrachtwagen overreden en 's avonds brachten we met onze moeder een laatste groet aan dit kind. We hadden daarna een intens gesprek en kregen een kop chocolademelk, wat in die tijd in een gezin met elf kinderen heel bijzonder was. Moet je vandaag de dag eens aan mensen vragen wie er met zijn kinderen naar zo'n slachtoffertje zou gaan, van wie het hoofd verpletterd is door een auto (…).”

WEEGSCHAAL Het is volgens Keirse een onzinnige vergelijking wat nu een moeilijker rouwproces zou betekenen: de confrontatie met een naaste die plotseling overlijdt of iemand die met een langdurig ziekteproces te maken heeft. ,,Je kunt niet bepalen wat erger is, want je hebt geen weegschaal om het gewicht van verdriet te bepalen. Het enige wat je kunt doen, is luisteren. Voor hulpverleners en mantelzorgers is dat niet altijd gemakkelijk. Want je kunt een goed gesprek hebben met iemand, wat hem of haar goed doet, maar de volgende dag is die zelfde persoon weer in zak en as.

Want mensen kiezen niet voor hun tranendal, het overspoelt ze. Je moet dus permanent klaar staan om iemand opnieuw op te vangen. Denk na wat je oprecht voor iemand kunt doen en probeer je daar toe te verbinden. Als je maar een kwartier kunt luisteren, doe dat dan met heel veel aandacht. Het gaat niet om tijd, maar om intensiteit.”

De essentie is dat Keirse vindt dat we de dood en rouw niet weg moeten moffelen. Wel vindt hij het begrijpelijk dat mensen geneigd zijn dit te doen. ,,Twee generaties geleden groeiden kinderen thuis vaak op met hun grootouders, van wie de gemiddelde leeftijd een stuk lager was dan tegenwoordig. Ze maakten gemakkelijker mee dat iemand te sterven kwam en het behoorde tot de kern van het leven. Vandaag zijn de ouderen verbannen naar ziekenhuizen, verpleeghuizen en woonzorgcentra. Kinderen worden nu op beeldschermen vooral geconfronteerd met een gewelddadige dood door moord, terreur en zelfdoding, maar dat heeft heel weinig te maken met het echte leven, waarin iemand de laatste adem uitblaast.”

De lezing begint om 19.30 uur en is toegankelijk voor mantelzorgers, zorgvragers en zorgprofessionals. informatie: mantelzorg@welzijnbarneveld.nl of tel. 0342-745850.