Duizend dagen in het bos voor ‘Wolf’
15 januari 2022 om 07:30 DierenOTTERLO/EDE De nieuwe natuurfilm ‘Wolf’ draait vanaf begin februari in de Nederlandse bioscopen. Regisseur Cees van Kempen heeft onder meer talrijke uren doorgebracht in natuurgebied Planken Wambuis tussen Otterlo en Ede. ,,Geduld is de belangrijkste karaktereigenschap voor het filmen van wolven.”
Natuurlijk betreurt Cees van Kempen de dood van het wolvenpaar van Planken Wambuis. De drachtige wolvin werd zaterdag 6 maart vorig jaar doodgereden op de Oude Rijksweg N224 bij Ede. De mannetjeswolf werd ruim een half jaar later op een onbekende plek doodgeschoten en vrijdag 1 oktober gevonden in een greppel bij Stroe, waar het dode dier waarschijnlijk was neergelegd.
Het is een jammerlijk liefdesverhaal, maar Van Kempen wil er niet veel woorden aan vuil maken. ,,Het debat moet in een breder maatschappelijk verband worden gevoerd.” Met de film heeft de maker een paar jaar uit het leven van een wolf geschetst. Hoe de natuurfilm tot stand is gekomen, is op zichzelf al een film waard. Ongeveer vier jaar geleden is het project begonnen en al gelijk kwam de vraag hoe groot de kans zou zijn om de wolf daadwerkelijk te filmen? Tijdens de opnames in Duitsland dook de wolf ook op in Nederland, na 150 jaar afwezigheid: ,,Mooier kon bijna niet!”
SCHUW Om te illustreren hoe schuw de dieren zijn, vertelt Van Kempen dat een spoorzoeker wel 150 uitstapjes naar de Veluwe heeft moeten maken, alvorens een wolf te zien. Ook het verhaal van de Belgische wolf ‘Naya’ toont des te meer aan dat de ontmoeting van Roodkapje in het gelijknamige sprookje een toevalstreffer was. Deze wolvin heeft een halsbandzender in het oosten van Duitsland gekregen. Door de signalen kon ze gevolgd worden naar het westen van Duitsland, Drenthe, Groningen en dan steeds zuidelijker om uiteindelijk haar leefgebied in Belgisch Limburg te vinden. Deze duizend kilometer is afgelegd zonder een glimp van haar op te vangen.
TERRITORIUM IN KAART Het heeft Van Kempen zeker duizend dagen in het bos gekost om de wolven te spotten en in een film te vangen. Een roedel heeft volgens hem een territorium van ongeveer tweehonderd vierkante kilometer. ,,In Duitsland kregen we via een fotograaf de locatie door van een hele roedel wolven. We hebben overal camera’s opgehangen, voorzien van een bewegingssensor. Bij het terugkijken konden we het territorium in kaart brengen. Naast de wolven hebben we ook een cameradief haarscherp op film gekregen, dat was een mooi extraatje.”
VERKLEED ALS BOOM De wolf heeft een scherp reukvermogen. ,,Dat was wellicht de grootste uitdaging. Veranderingen merken ze snel op, zeker zodra de wind draait. Ik heb me nog net niet in wolvenpoep gewenteld, maar ik ging best ver, tot aan het gebruiken van geurloze shampoo aan toe. Verder lig ik dan verkleed als een soort boom in het bos, om zo min mogelijk op te vallen.”
Het is niet zo romantisch als het klinkt: ,,Heel wat uurtjes heb ik in mijn camouflagepak in een tent gelegen, steeds weer zoeken naar een geschikte houding. Gehurkt hou je het niet lang vol. De beste manier om te filmen is door te leunen tegen een boom.” Oudere wolven blijven op afstand, maar de welpen zijn heel nieuwsgierig. De eigenschappen van jonge pups zijn net zo leuk als bij jonge welpjes. ,,Hoezeer we het ook wilden voorkomen, op een gegeven moment zijn ze aan onze geur gewend geraakt. Soms stonden ze de camera’s zelfs af te lebberen. Dat hebben we maar positief opgevat.”
TOEVALSTREFFER Hoeveel uren er ook zijn gaan zitten in de voorbereiding, de natuurfilm ‘Wolf’ bevat ook mooie toevalstreffers. De familiebanden van de wolf zijn hecht. Afscheid nemend van zijn moeder loopt de jonge wolf ‘Scout’ recht op de camera af. De moeder kijkt hem langere tijd na. ,,Ik zat die dag in een struik, met mijn camouflagepak aan. Het moet de moederwolf opgevallen zijn dat de struik er anders uitzag dan de dag daarvoor. Voor de film was dat echt een cadeautje, die blik gaf een heel dramatisch effect.”
RAVEN Van Kempen wil niemand aanmoedigen om op zoek te gaan naar de wolf. ,,Respecteer de stiltegebieden van Planken Wambuis.” Hij wil wel enkele tips geven. ,,Pootafdrukken zijn natuurlijk een duidelijk signaal. Ook is het goed om op aaseters te letten. Waar wolven zijn, is altijd een raaf te vinden.” Wildwissels zijn de snelwegen van de natuur, ook goed begaanbaar voor koeien en paarden. Deze leiden naar foerageerplekken of naar water. ,,Het klinkt tegenstrijdig, maar voor een natuurfilm bieden droge zomers kansen. Dieren zijn altijd op zoek naar water, daar start je dus met het uitpakken van je statief en het plaatsen van de camera.”
HULP OP LOCATIE Bij het zoeken van de wolf in natuurgebied Planken Wambuis op de Zuidwest-Veluwe kreeg de documentairemaker hulp van boswachter Frank Theunissen van Natuurmonumenten.
,,Ik ken het gebied op mijn duimpje en kon hem de weg wijzen’’, zegt Theunissen. ,,Op mijn beurt heb ik veel van Cees geleerd over het gedrag van wolven. Ik heb alles gelezen over deze predatoren wat los en vast zit.” In totaal hebben er ongeveer twintig camera’s gehangen in Planken Wambuis. Deze cameravallen zijn vooral bedoeld om informatie te verzamelen. Het mooiste is natuurlijk om de wolf in levende lijve te filmen.
DYNAMIEK Een wolf heeft meerdere holen om de pups te kunnen verplaatsen. In het natuurgebied tussen Otterlo en Ede zijn er verschillende gevonden. Ook Theunissen wil zich niet in de discussie mengen of de wolf in Nederland thuishoort. ,,Ik loop dagelijks door de stiltegebieden. Het is me opgevallen hoe zeer de dynamiek is veranderd in twee jaar. Een fantastische ervaring om pootafdrukken van de wolf te zien, resten van een kadaver te ontdekken en een wolf waar te nemen die op een hert jaagt.”
Over de tientallen gedode moeflons in nationaal park De Hoge Veluwe is veel discussie ontstaan. ,,Moeflons zijn bergdieren en speciaal voor de jacht naar West-Europa gebracht’’, stelt de boswachter. ,,In Corsica springt dit bergschaap een treetje naar boven en kijkt dan waar de wolf is. Dan bepaalt hij pas welk treetje hij daarna neemt. Op de vlakke grond van de Veluwe rent de moeflon vijftien meter en kijkt vervolgens achterom. Het is niet de beste strategie om te overleven”, zegt Theunissen met de nodige ironie. Wolven jagen vooral op zieke en gewonde dieren. ,,Het is menselijk om de film te bekijken vanuit de prooi, maar een gezond wild zwijn is niet snel onder de indruk. Hij kan op een aanval anticiperen. De kogel uit een geweer is minder selectief.”
KROONPRINSES De doodgereden wolvin, die tijdens de opnamen nog leefde, is binnen het team omgedoopt tot ‘kroonprinses’. ,,Haar moeder komt dan wellicht uit Duitsland, haar spruit is de eerste Nederlandse wolf. Aangezien ze bij haar ongeluk drachtig was, zou haar nest ook volledig Nederlands zijn. Het heeft niet zo mogen zijn.”
Wolven en raven zijn meestal onderdeel van de meest enge sprookjes. ,,Bij het filmen voelde ik geen doodsangst in de buurt van wolven, alleen de angst voor ontdekking en dat ze uit beeld zouden verdwijnen”, besluit regisseur Cees van Kempen.
De film ‘Wolf’ schetst een paar jaar uit het leven van een wolf. De welp ‘Scout’ groeit op in de bossen van Duitsland, in een hecht wolvengezin. We maken deel uit van zijn ontdekkingsreis, wanneer hij volwassen wordt, een partner vindt en een vrij leefgebied. Matthijs van Nieuwkerk verzorgt de voice-over. Donderdag 3 februari gaat de film in première in bioscopen in heel Nederland. ‘Wolf’ werd mogelijk dankzij financiële steun van Natuurmonumenten, IFAW (International Fund for Animal Welfare), provincie Gelderland en BNNVara.
Lees ook: ‘We moeten leren leven met de wolf’
Diana Kervel