‘De natuur gaat slapen en wachten op de lente’
5 december 2021 om 09:38 Natuur en milieuDE GLIND De tijd van het grote wachten is begonnen. De meeste bomen hebben hun bladeren laten vallen en mogen eindelijk uitrusten na het harde werken in de zomermaanden. De natuur gaat slapen en wachten op de lente. Advent.
Achter De Glind, in het grensgebied van de gemeenten Leusden en Barneveld, ligt landgoed De Boom. Een toepasselijke naam, want er staan heel wat bomen en juist daarvoor zijn we vandaag gekomen. Er schijnen namelijk twee typen blad te bestaan, waarvan type 1 goed zou zijn en type 2 slecht. En beide moeten hier voorkomen.
De dreigende grijze lucht hangt laag over het bos, ín het bos - in de boomkruinen waaruit één voor één de laatste bladeren neerdwarrelen, in de ondergroei die op een enkel struikje na reeds kaal is en tot op de verdorrende varens op de bosbodem die bezaaid is met bruine en hier en daar nog wat gele bladeren. Er is regen op komst.
DROGE BODEMS Veruit in de meerderheid is het kenmerkend gelobde eikenblad, met als goede tweede de gaafrandige blaadjes van de beuk. Beide boomsoorten, maar vooral de eik, zijn waardevol voor insecten en allerlei ander leven. Het mooie van deze bomen, opnieuw vooral de eik, is ook dat ze kunnen groeien op de uitgesproken schrale, droge bodems van het Veluwemassief. Hier zitten we echter midden in de Gelderse Vallei op vochtige, rijkere grond. En uit onderzoek blijkt dat eiken- en beukenblad langzaam verteert, wat ongunstig is voor de bodem.
Je zou het verschil moeten kunnen zien. Onder een eik graaf ik met de hand een gat in de strooisellaag. Eerst een dikke laag intact blad, dan een laag geleidelijk kleiner wordende fragmenten en opeens - geen weerstand. Ik blijk een gangenstelsel van bosmuizen te hebben aangeboord.
STUG EN ZUUR Verderop staat een imposante beuk. Eronder niets dan beukenblad, waar niets wil groeien. Volgende proef. Nu een nog dikkere laag onverteerd blad. Het probleem met eiken- en beukenblad is dat het behalve stug ook zuur is. Zou dat te proeven zijn? Ik graaf wat halfverteerd blad op en proef - een bossmaak, ietsje schimmelig, maar niet zuur. Volgende keer een stukje lakmoespapier meenemen.
Er bestaan namelijk ook boomsoorten waarvan het strooisel basisch is, wat goed is voor het bodemleven, waardoor het blad snel verteert en de voedingsstoffen gemakkelijk beschikbaar komen. Bossen met zogeheten rijkstrooiselsoorten - es, iep, berk, linde, esdoorn, haagbeuk, ratelpopulier, zoete kers, lijsterbes, sporkehout, vogelkers, hazelaar en boswilg - vertonen doorgaans dan ook een rijkere ondergroei dan eiken-, beuken- en naaldbossen. Zeker nu op vele plaatsen de buffercapaciteit van de bodem tegen versturing door stikstof uitgeput raakt, is rijk strooisel van belang.
Kijk, een struikje waar nog geelrood blad aan zit: langwerpig met fijne tandjes - Amerikaanse vogelkers, de meest vervloekte struik in onze bossen. Toch werd deze juist vanwege het rijke strooisel ingevoerd. Helaas sloeg hij te goed aan en nu komen we er niet meer vanaf en is het zoeken naar een evenwichtig bosbeheer waarbij hij niet gaat overheersen.
GRAVEN Er ligt maar weinig vogelkersblad, dus struinen we verder. Daar, berken en hazelaars. Opnieuw graven. Hier ligt slechts een dunne laag onverteerd blad, met daaronder een dikke humuslaag die geleidelijk lijkt over te gaan in de zandbodem. Het maakt natuurlijk verschil of je graaft op een plek waar de wind het blad wegblaast of juist verzamelt, maar er lijkt wel degelijk een verband te zijn. Onverteerd berken-, hazelaar- en vogelkersblad is nauwelijks te vinden, eikenblad des te meer.
Dan begint het zachtjes te regenen. Prettig als je verdrietig bent. ‘Ek wil huil as dit reën’, zingt de Zuid-Afrikaanse zangeres Elizma Theron, ‘want dan huil ek nie alleen’. December is ondanks de feestdagen een maand vol droefgeestigheid, waarin de natuur lijkt te sterven. Maar het is schijn: ondergronds werken de regenwormen, pissebedden en springstaarten hard aan de voorbereidingen voor een nieuw seizoen. Ik knak een takje van een struik, maar het breekt niet door en vertoont onderhuids groen. Advent: tijd van verwachting.
Door Kees van Reenen