‘Afghanen hebben het goed gehad in Harskamp’

4 december 2021 om 06:47 Maatschappelijk

HARSKAMP Ruim drie maanden was een gedeelte van de Legerplaats Harskamp in gebruik als noodopvang voor vele honderden evacués uit Afghanistan. Deze week kwam daar een einde aan. ,,De mensen hebben het hier goed gehad.’’

Het is woensdag 1 december, vandaag loopt officieel de afgesproken termijn af van de tijdelijke noodopvang in Harskamp. De Generaal Winkelmankazerne, zoals de uitgestrekte legerplaats officieel heet, is het belangrijkste terrein in Nederland voor militaire schietoefeningen. Die waren tijdens het verblijf van de Afghanen deels stilgelegd, maar verder uitstel is volgens Defensie niet mogelijk.

,,Persoonlijk vind ik het zonde dat we hier niet langer kunnen blijven, maar daar ga ik natuurlijk niet over’’, zegt locatiemanager Jeroen Peeters van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Hij doet in een enorme paviljoentent op een centrale plek tussen legerbarakken een paar stappen opzij om ruimte te maken voor medewerkers van een verhuisbedrijf, die een grote kast naar binnen rollen.

De grotendeels houten barakken met centrale verwarming waren volgens Peeters een prima onderkomen voor de evacués uit Afghanistan. ,,Met kamers voor maximaal acht personen, ideaal voor de vele gezinnen die hier verbleven. Sommige gezinnen kenden elkaar, dan zorgden we ervoor dat ze in hetzelfde gebouw kwamen.’’

De paviljoentent werd gebruikt voor kinderactiviteiten en als binnenspeelplaats, aansluitend was een tijdelijke eetzaal ingericht. Daar herinnert nu niets meer aan, met uitzondering van een aantal kleurplaten en knutselwerkjes die aan de wand zijn blijven hangen. Op een tafel ligt een kalender met afbeeldingen van prachtige Afghaanse landschappen.

FOPSPENEN EN SCHEERGEL Het paviljoen heeft op dit moment veel weg van een magazijn van een verhuisbedrijf. Er staan talrijke stapels stoelen, prullenbakken, rolcontainers met dekbedden, kussens en lakens en een grote hoeveelheid uit elkaar gehaalde bedden. Maar ook bezems, fopspenen, een tray met pakjes appelmoes, zakjes strooikaas, geluidsboxen, schoonmaakmiddelen, shampoo en scheergel. En daartussen een tafeltennistafel en een voetbalspel.

De laatste bijna dertig Afghanen die nog op de noodopvang zijn en vandaag vertrekken, hebben meegeholpen om de barakken leeg te halen. Na een schoonmaakronde worden de gebouwen weer in gebruik genomen door militairen die bijvoorbeeld tijdens meerdaagse oefeningen op de legerplaats verblijven.

AARDIG Bij de ingang van barak 117 staat Ehsanullah, een vriendelijk lachende Afghaan uit Kabul. Hij was daar als ingenieur betrokken bij projecten in de grond-, weg en waterbouw. Ehsanullah, die goed Engels spreekt, gaat zo naar een hotel, in afwachting van toestemming voor een reis naar de Verenigde Staten, waar al familie verblijft. Dat hij in Nederland terecht kwam, komt door de chaos tijdens de evacuatievluchten vanuit Afghanistan in augustus, na de machtsovername door de Taliban, vertelt locatiemanager Peeters. ,,Daardoor lukte het lang niet iedereen om in het juiste vliegtuig terecht te komen. Maar het belangrijkste was dat ze weg konden.’’ 

De Afghaan zegt dat hij het goed heeft gehad in Harskamp. ,,De mensen waren aardig voor ons.’’ In Kabul heeft hij meegeholpen bij de oprichting van twee scholen en in de noodopvang hielp hij ook bij kinderactiviteiten. ,,Dit was een normale, veilige omgeving, ik wil iedereen daarvoor bedanken.’’

ERVARING Als Peeters richting zijn kantoor loopt op het kazerneterrein passeert hij een container met wasmachines en drogers. Bij de entree liggen een paar kinderfietsen.

Overal is te zien dat in dit met hekken afgezette ‘dorp’ voor evacués drie maanden is geleefd en gespeeld. ,,De honderden kinderen zorgden voor een hele leuke, extra dimensie’’, blikt Peeters terug. Hij is al jaren locatiemanager van het asielzoekerscentrum in Zutphen met plek voor 750 mensen. Daarvoor deed hij ervaring op als locatiemanager in Winterswijk en in 2015 bij het opzetten van een noodopvang in de Americahal in Apeldoorn voor bijna vijfhonderd alleengaande vluchtelingen uit met name Syrië en Eritrea.

ACUUT GEVAAR De spoedklus in Harskamp kwam voor hem en het COA - en dus ook voor de plaatselijke bevolking en de gemeente Ede - als een donderslag bij heldere hemel. De razendsnelle opmars van de Taliban in Afghanistan en de daarop volgende evacuatievluchten door Defensie zorgden voor een grote toestroom van Afghanen, vaak met gezinnen. Zij verkeerden in eigen land in acuut gevaar, omdat ze voor westerse landen werkten. 

Het ging niet alleen om tolken, maar bijvoorbeeld ook om bewakers, juridische medewerkers, koks, chauffeurs, journalisten, medewerkers van ontwikkelingsprojecten en verdedigers van mensenrechten, in het bijzonder vrouwenrechten. Tijdens de ‘luchtbrug’ van 18 tot en met 26 augustus werden volgens Defensie meer dan 2500 personen in veiligheid gebracht. 

IN TWEE DAGEN VOL Peeters werd maandag 23 augustus gebeld en vertrok diezelfde middag met zijn ‘adjunct’ Britt Meijerink naar de Legerplaats Harskamp om de noodopvang in allerijl in de steigers te zetten. ,,Dinsdag 24 augustus kwamen er driehonderd mensen en woensdag nog eens vijfhonderd, in twee dagen zaten we helemaal vol’’, illustreert hij de gang van zaken.

Daar kwam nog eens bij dat een groep Harskampers, voor een groot deel jongeren, aangevuld met leeftijdgenoten uit de omgeving, op dinsdagavond bij de kazerne-ingang protesteerde tegen de komst van de Afghanen. Met spandoeken als ‘Eigen volk eerst’ en ‘800 opgedonderd’. Toen later een stapel autobanden in brand werd gestoken, grepen politie en marechaussee in. Door de landelijke media-aandacht kwamen overal uit het land, tot en met politiek Den Haag, reacties van afschuw over de ‘racistische demonstratie’ in Harskamp.

BLOEMEN EN TAARTEN De locatiemanager benadrukt dat al snel bleek dat dit een éénmalig incident was. Hij toont zelfs enig begrip. ,,Ik zou geen banden in de fik steken en racistische leuzen zijn uiteraard verwerpelijk. Maar als bewoner zou ik ook kritisch zijn als er plotseling een noodopvang in mijn dorp zou komen. Dit soort dingen gebeurt wel vaker. De dagen erna kwamen de bossen bloemen, speelgoed en taarten en liet Harskamp zich van een heel andere kant zien.’’

,,We zijn de afgelopen drie maanden volop gesteund door de bevolking’’, vervolgt hij ,,Vrijwilligers hebben geholpen bij kinderactiviteiten, er is kleding ingezameld, er zijn voetbalwedstrijden gespeeld, we hadden goed contact met Harskamps Belang en de plaatselijke middenstand. De Afghanen liepen dagelijks door het dorp, zaten rustig op het veldje tegenover de legerplaats, waar ook werd gevoetbald, en de Plus-supermarkt was een geliefd uitje. Wij hebben ons geen moment onveilig gevoeld.’’

TROTS Samenvattend is Peeters ,,ontzettend trots’’ op hoe alles rond de noodopvang is gelopen. ,,We hadden natuurlijk geluk dat de barakken op de legerplaats al voorzien waren van bedden en dat we gebruik konden maken van faciliteiten van Defensie. Dat heeft enorm geholpen om de boel snel op de rit te krijgen. De evacués hebben zelf ook flink de handen uit de mouwen gestoken. Een Afghaanse ‘burgemeester’ - iemand met gezag - was onze contactpersoon. Hij regelde elke dag dat er mensen klaar stonden om te helpen, zoals bij het klaarmaken van lunchpakketten. Je merkte aan alles dat ze graag wat terug wilden doen, omdat ze naar Nederland mochten komen en hier veilig zijn.’’

GOEDE PLEK De evacués zijn de afgelopen weken in groepen overgebracht naar asielzoekerscentra in onder meer Zoutkamp, Leeuwarden, Schinnen en Almere. Velen van hen hebben inmiddels een verblijfsvergunning en moeten in de centra wachten op huisvesting. Eén Afghaans gezin met een zwaar gehandicapt kind ziet Peeters terug in ‘zijn’ centrum in Zutphen. ,,Voor deze gezinnen doen we altijd extra ons best om ze op een goede plek te krijgen.’’

,,Ik ben dankbaar dat we er in Harskamp mede dankzij alle hulp - ook van het Rode Kruis en Coördinatie Vrijwilligers Vluchtelingen Ede - zo’n mooie noodopvang van hebben kunnen maken. De Afghaanse evacués hebben het hier goed gehad, dat heb ik ook vaak van hen gehoord’’, zegt de locatiemanager als hij na het gesprek naar buiten loopt. Daar worden net de hekken rond het COA-kantoor weggehaald. Vijftig meter verderop marcheren soldaten. ,,Het terrein is nu weer voor Defensie’’, wijst Peeters. ,,Zo snel kan het gaan.’’

Door Wim Vonk

‘Meer verbinding in dorp door noodopvang’

Linda Vellinga was als voorzitter van Harskamps Belang na de plotselinge komst van de noodopvang eind augustus de belangrijkste contactpersoon tussen het dorp en de gemeente Ede. ,,Met als doel de belangen van alle inwoners - zowel voor- als tegenstanders van de opvang - zo goed mogelijk te behartigen’’, benadrukt ze. ,,Als bestuur van Harskamps Belang hebben we er alles aan gedaan om een neutrale positie in te nemen.’’

Net als de gemeente Ede werd Harskamps Belang totaal verrast toen maandagavond 23 augustus bekend werd dat Defensie een deel van de Legerplaats Harskamp beschikbaar stelde als noodopvang voor 800 evacués uit Afghanistan.

Een uit de hand gelopen protestactie van met name jongeren op dinsdagavond 24 augustus kreeg veel aandacht in de landelijke media, ook in de weken erna. ,,Als gevolg daarvan is een erg negatief beeld over Harskamp ontstaan, terwijl in de media slechts minimale aandacht is geweest voor de hulp die Harskampers en mensen uit de omgeving hebben geboden. Dat er zo’n eenzijdig beeld is neergezet over ons dorp deed en doet pijn.’’

SCHOUDERS ERONDER Vellinga zegt ,,gepast trots’’ te zijn op wat er in Harskamp is gedaan voor de Afghaanse evacués. ,,Ondanks de reserves van een aantal mensen in het dorp is de noodopvang collectief geaccepteerd en heeft een groot deel van de mensen hun schouders eronder gezet. Achteraf bezien heeft de komst van de noodopvang daarom ook nog eens tot hele mooie verbindende zaken geleid in ons dorp. Scholen, verenigingen, kerken en bedrijven hebben de handen ineen geslagen door bijvoorbeeld gezamenlijk activiteiten aan te bieden, voetbalwedstrijden te organiseren of kleding in te zamelen.’’

BESTE OPLOSSING Tegelijk probeerde Harskamps Belang de inwoners te vertegenwoordigen die moeite hadden met de noodopvang, stelt Vellinga. ,,We waren eind augustus natuurlijk al voor een voldongen feit geplaatst, maar begin oktober gebeurde dat nog een keer. Op dat moment zou de tijdelijke noodopvang stoppen, was ons beloofd. Maar het ministerie van justitie kwam vanwege het landelijke tekort aan opvangplaatsen toch met een verlenging, eerst tot 1 november en daarna tot 1 december. We hebben samen met de gemeente gezocht naar de op dat moment beste oplossing. Dat was het verzoek om alleen Afghaanse gezinnen te plaatsen en geen groepen jongemannen uit allerlei windstreken. Dit is ook gebeurd.’’

Goede en tijdige communicatie naar de inwoners heeft in de afgelopen tijd een cruciale rol gespeeld, constateert de voorzitter van de belangenvereniging. ,,Daar hebben we echt heel erg bovenop gezeten. Ik had als voorzitter ook rechtstreeks contact met burgemeester Verhulst. Als dat nodig was, zorgden wij voor verspreiding van nieuwsbrieven. Het heeft veel tijd van ons gevraagd, maar gelukkig heeft het veel Harskampers dichter bij elkaar gebracht.’’