Kleine watersalamander in Lunterse badkamer
28 november 2021 om 08:04 Natuur en milieuLUNTEREN Opeens zit hij daar, op de tegelvloer van de badkamer. Een klein lichtbruin diertje met vier zijwaarts geplaatste pootjes, een lang lijf en een lange staart. Roerloos zit het daar te kijken. Pas als we hem proberen te vangen, komt hij langzaam in beweging.
Het is bijna vaste prik: ieder najaar, op een avond in oktober, november of soms december, verschijnt er onverwacht een salamander in de badkamer. Een kleine watersalamander, de kleinste en meest voorkomende soort. Een heel enkele keer zijn het er zelfs twee. Meestal slechts één keer, maar soms vaker.
Zo ook vanavond. Het warme water is na het douchen weggestroomd en daar moet de salamander wakker van zijn geworden. Het kan bijna niet anders of hij is door de afvoer omhoog gekropen. Daar ergens moet hij hebben overwinterd. Hoe hij in het afvoerputje verzeild raakt, is raadselachtig, maar ik weet ook niet waar de afvoer precies heen loopt. Wel weet ik dat die niet uitkomt op het riool, maar ouderwets op een septic tank die ergens onder de grond zit en die wellicht een voor salamanders toegankelijke verbinding heeft met de buitenwereld.
VIJF CENTIMETER Me herinnerend dat je amfibieën, waar de salamanders toe behoren, beter niet met blote handen kunt pakken, laat ik ‘m op een kammetje klimmen, maar daar springt hij meteen weer van af. Dan toch maar in de hand - die is toch schoon. Zo kunnen we het schattige diertje goed bekijken.
De kleine watersalamander is van snuit tot staartpunt maar zo’n vijf centimeter lang. De buik is ongevlekt met een oranje baan, dus vermoedelijk is het een vrouwtje. De rest is zandbruin, met een donkere lijn aan weerskanten van rug en bovenkant staart. Aan de kleine pootjes zitten vijf uitgespreide teentjes en op de kop steken twee zwarte kraaloogjes een beetje uit.
SPIEGEL Zou hij bang zijn? Plagerig zet ik ‘m even tegen de spiegel, waar hij verbaasd lijkt opeens een ‘soortgenoot’ tegenover zich te zien. Volkomen weerloos is het diertje, zijn enige verweer is wegkruipen, maar dan moet hij niet in de badkamer te voorschijn komen. Wellicht is het een jong dier, gezien de vage kleuren, maar anders is hij hier misschien al eerder opgedoken; kleine watersalamanders schijnen in het wild een jaar of zeven oud te worden. De jongen leven op het land, de volwassen dieren in de zomer meest in het water - misschien wel in de beek hierachter -, maar komen doorgaans voor overwintering alsnog aan land.
Tja, en dan denk je als salamander een mooi vorstvrij en koel plekje te hebben gevonden, val je in slaap, maar word je onverwacht gewekt door de warmte. Als dat vaker gebeurt, is dat link, want er is nu weinig te eten. Zo vond ik jaren geleden, na al één of twee keer een levende te hebben aangetroffen, een dode salamander in de badkamer, helemaal vermagerd en verstijfd.
WINTERPLEK Dus om raad gevraagd bij Ravon (Reptielen-, amfibieën- en vissenonderzoek Nederland). ,,Voor mij is het nieuw, ik heb dat nog niet eerder gehoord of meegemaakt’’, reageerde Gerrit Kolenbrander, contactpersoon voor Gelderland. ,,Het lijkt erop dat ze je douche of omgeving gebruiken als winterplek. Ze zullen inderdaad door het warme water wakker zijn geworden. Wat je zou kunnen doen, is een nieuwe winterplek maken door een gat in de grond te vullen met bladeren en afdekken met hout of een tegel. Je kunt daar de wakker geworden dieren in plaatsen.”
Dus groef ik in de tuin een ondiep gat, stopte er wat blad in en legde er een grindtegel bij, maar dat jaar liet geen salamander zich meer zien. Onlangs zag ik, op een regenachtige dag, voor het eerst een salamander buiten het huis. En nu dus weer eentje in de badkamer, tijdens de laatste herfst, voordat mijn Lunterse bakhuis (helaas) wordt gesloopt.
Ik pak een zaklamp en stap de donkere tuin in. Waar had ik dat gat nou gegraven? Ah, daar is de grindtegel, half overwoekerd. Ik licht hem op, maar zie er geen gat met bladeren onder. Wel wat kale grond met een paar mieren, een hoopje slakkeneitjes en, warempel, een kleine watersalamander! Terwijl ik met één hand een gaatje graaf en er wat dood blad in stop, verdwijnt het diertje uit het zicht. Dan laat ik ‘mijn’ salamander los op zijn nieuwe overwinteringsplek en leg de tegel terug. Het ga je goed, vriendje!
Door Kees van Reenen