‘Het was ineens stil in de stal’

6 november 2021 om 11:25 Mensen

BARNEVELD Een harde, maar leerzame beproeving. Zo zien Jurian en Deborah Bijmolen het. Slechts enkele maanden geleden nam het jonge stel het beheer van zorgboerderij ‘t Paradijs in Barneveld over, om met veel energie en plannen voor de toekomst het avontuur aan te gaan. Vorige week kreeg dat avontuur een flinke deuk. Alle bijna 9.500 kippen op de boerderij werden uit voorzorg geruimd.

De stal is leeg en het vertrouwde gekakel van de negenduizend leghennen ontbreekt. ,,Onwerkelijk en pijnlijk, vooral confronterend ook’’, zegt Deborah (27). Vorige week donderdag, een dag na de ruiming, was het mooi zonnig weer en dronk ze samen met een groep deelnemers van de zorgboerderij een kop koffie, in het gras vlak naast de stal. ,,Ik moest uitleggen dat er vandaag geen eieren geraapt zouden worden, en ook kippen voeren zou vandaag voor de deelnemers niet op het lijstje staan. Ik moest vertellen dat de kippen weg waren. Het leverde bij sommigen boosheid, schrik en verdriet op, maar gelukkig ook begrip. We hebben meteen beloofd dat het weer goed komt en dat er snel weer nieuwe kippen komen, dat gaf wel positiviteit. Maar duidelijk was wel dat de balans even weg was, iets waar deze mensen juist veel behoefte aan hebben.’’

Nu, een week later, schijnt de zon weer en is de stal nog altijd leeg. ,,We hebben ‘m inmiddels ook kunnen uitmesten en schoonmaken, dus alles is klaar voor een nieuw koppel’’, zegt Jurian (25). ,,Het is nog de vraag hoe snel we een nieuw koppel biologische hennen vinden. Wat mij betreft het liefst zo snel mogelijk, zodat we de gebeurtenissen van vorige week achter ons kunnen laten.’’

Die gebeurtenissen startten met een telefoontje van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), vorige week woensdagmiddag. ,,’U bent een contactbedrijf, eind van de middag komen we uw kippen ruimen’, dat was klip en klaar de boodschap’’, zegt Jurian. Deborah: ,,Ja, dat kwam wel rauw op ons dak vallen, maar het was al snel duidelijk dat er ook niets tegen te doen was. Het was een politiek besluit, genomen om alle risico’s op verspreiding van vogelgriep te voorkomen. Het protocol moest nagevolgd worden, punt.’’

WERELDPRIMEUR Een contactbedrijf. Twee dagen eerder kwam de dierenarts die bij ‘t Paradijs ‘kind aan huis’ is, langs voor een kop koffie. ,,Hij komt de laatste tijd geregeld langs, omdat hij zeer veel interesse heeft in ons experiment met het fokken van dubbeldoelkippen’’, zegt Jurian. ,,Een wereldprimeur waar we net zeven weken eerder mee gestart waren. Ook bij die kippen, 420 in totaal, was hij die dag even wezen kijken.’’ Vlak daarvoor bezocht de arts ook een pluimveebedrijf in Zeewolde, enkele uren voordat duidelijk werd dat op dat bedrijf de besmettelijke vogelgriep werd vastgesteld. En daarmee was het lot bezegeld voor de kippen van Jurian en Deborah. ,,Vergelijk het met parachutespringen’’, zegt Jurian. ,,Dat gaat bijna altijd goed, maar word je laks, check je de voorzorgsregels niet, dan kan het een keertje fout gaan. Met alle gevolgen van dien.’’

Emotioneel voelde het bij ons natuurlijk niet goed

Het echtpaar Bijmolen wilde het risico niet nemen. Met in totaal 277 pluimveebedrijven in een straal van tien kilometer rondom de zorgboerderij, zou een eventuele uitbraak van vogelgriep desastreuze gevolgen kunnen hebben. Deborah: ,,De uitleg van de NVWA was dat er een kleine kans bestond dat de dierenarts het virus had meegenomen. Onder zijn schoenzolen bijvoorbeeld. Omdat hij niet in de grote stal is geweest en wij geen enkele reden hadden om aan te nemen dat er iets met de kippen aan de hand was, hebben wij geen enkel moment geloofd dat het virus er daadwerkelijk zou zijn. Maar daar ging het nu niet om. Het ging om het uitsluiten van een risico.’’

Inmiddels is op basis van een steekproefsgewijs onderzoek onder de geruimde kippen vastgesteld dat vogelgriep er inderdaad niet was op de zorgboerderij. ,,En toch kun je achteraf niet zeggen dat het een slecht besluit was, gezien het risico’’, zegt Deborah. ,,Maar emotioneel voelde het bij ons natuurlijk niet goed. Je wilt toch niet dat jouw gezonde dieren worden vergast? Ja, dat moment was wel heftig.’’

Twee uur na het telefoontje van de NVWA kwamen de ruimers het erf op, met alle benodigde materialen. Jurian: ,,Ze hadden door na 17.00 uur te komen, rekening gehouden met het feit dat dit een zorgboerderij is en dat hier overdag kwetsbare mensen rondlopen, voor wie zo’n situatie nogal impact kan hebben.’’ Op ‘t Paradijs vinden kwetsbare kinderen en ouderen een plek, maar ook volwassenen met afstand tot de arbeidsmarkt. 

ZONDER STRESS De voorbereidingstijd duurde uren. Nadat de stal aan alle kanten dichtgemaakt was, werd er CO2 in gespoten. ,,Toen we later de stal binnenkwamen, lagen alle kippen op de grond, maar je kon heel goed zien dat ze heel kalm en zonder stress in een diepe slaap waren gevallen, zonder wakker te worden’’, zegt Deborah. ,,En toen was het ineens heel stil in de stal.’’ Jurian: ,,Ik heb meteen aangeboden om te helpen met het ruimen. Dat voelde voor mij op dat moment goed, noem het wat mij betreft een soort rouwverwerking.’’

Inmiddels, een week later, is er alweer volop bedrijvigheid op de zorgboerderij. Ook zonder de kippen is er voor de deelnemers voldoende te doen. ,,We gaan verder, we zoeken onze weg wel weer en we hebben de tijd genomen om met iedereen na te praten over de gebeurtenissen. Ook al voelde het allemaal heel naar, er is wel begrip.’’ Wat helpt, is dat veel mensen om de zorgboerderij heen van zich hebben laten horen, zegt Jurian. ,,We hebben denk ik wel tien bossen bloemen ontvangen, ook vanuit het ministerie van Landbouw en het ruimingsbedrijf. En natuurlijk talloze berichten van mensen om ons heen, dat is hartverwarmend en geeft moed.’’ 

Het doet goed om te weten dat er met je meegeleefd wordt

Ook over de rol die de gemeente Barneveld direct tijdens en na de ruiming op zich nam, is het echtpaar Bijmolen zeer te spreken. ,,Achteraf begreep ik pas wat er allemaal om ons heen gebeurde’’, zegt Deborah. ,,Er stonden toezichthouders bij de poort om eventuele ongenode gasten tegen te houden, en een dag later kwam burgemeester Jan Luteijn langs om na te praten. Het doet goed om te weten dat er met je meegeleefd wordt.’’

TOEKOMST Nu is het voor de kersverse beheerders vooral blik op de toekomst. Jurian: ,,We hadden heel veel plannen en die hebben we nog steeds. Een grotere winkel, meer mogelijkheden op het gebied van lunches en activiteiten op de boerderij, en uiteraard de open dag. Maar éérst zo snel mogelijk weer gekakel in de stal.’’ Het bijzondere project met de dubbeldoelkippen, waarbij ook haantjes een langer leven gegund is, kwam vorige week abrupt tot stilstand. ,,We hebben samen met partners behoorlijk wat geïnvesteerd om dit voor elkaar te krijgen, dus het is even de grote vraag of dat opnieuw lukt. Ik hoop het wel, we zullen het zien.’’

Met de dierenarts heeft het tweetal naderhand veel contact gehad. Jurian: ,,Voor de duidelijkheid: hem treft geen enkele blaam. Hij kon hier niets aan doen. Het is wat dat betreft echt een ongelukkige samenloop van omstandigheden geweest.’’ Wat rest, is een heftige, maar ook leerzame gebeurtenis voor het jonge beheerdersechtpaar. ,,Ik zie het als een sprong in het diepe, een moment waarbij je leert omgaan met een crisissituatie en hoe je op dat moment zo goed mogelijk voor je deelnemers zorgt. Als we dit aankunnen, kunnen we nog veel meer.’’

‘KIJK NOG EENS TERUG NAAR 2003 EN LEER VAN HET VERLEDEN’

Pluimveehouders en betrokkenen doen er goed aan zich in deze tijd te verdiepen in de gebeurtenissen rond de grote vogelgriepuitbraak achttien jaar geleden, in 2003. ,,Dat helpt wellicht in het besef van urgentie, hoe belangrijk het nu is om voorzichtig te zijn.’’

Dat stelt pluimveehouder Pieter Bouw, bestuurslid bij LTO Gelderse Vallei. ,,Lees de krantenartikelen uit die tijd er nog eens op na, kijk naar de Jineks van destijds en laat op je inwerken hoe ingrijpend die situatie voor pluimveehouders, maar ook voor veel mensen daaromheen, toen was.’’

VOORKOMEN Dat begrip is volgens hem vooral van belang voor jonge pluimveehouders, die geen ervaring hebben met een vergelijkbare uitbraakperiode. ,,Ik wil niet op belerende toon met een vinger wijzen, maar ik vind het gewoon heel belangrijk dat iedereen beseft hoe groot het risico is. We moeten een uitbraak nu met elkaar voorkomen.’’

VOORZICHTIG Pluimveehouders dienen daarom niet alleen de ophokplicht in acht te houden, maar ook alle hygiënische voorzorgsmaatregelen te hanteren die er zijn. ,,Soms komen regels misschien overdreven over of kost het ondernemers extra tijd, maar dat is dan nu even niet anders. We móeten, voor het algemeen belang, nu voorzichtig zijn. Ontvang geen bezoekers in je stal, werk met speciale bedrijfskleding en ontsmetting, neem geregeld een douche voor en na werk in de stal, verzeker je ervan dat wielen van voervrachtwagens gedesinfecteerd worden. Heb je de ruimte op je erf, creëer dan een soort veilige en te controleren zone tussen toeleveranciers en transporteurs enerzijds en de stal aan de andere kant.’’ Bouw: ,,Iedere pluimveehouder kan met zijn of haar boerenverstand wel bedenken waar in het bedrijf de zwakste schakel zit. Neem de situatie serieus en pak die schakel aan. En wees niet bang om overdreven gevonden te worden, want volgens mij heeft momenteel iedereen begrip voor de situatie.’’

NEGATIEF EFFECT Een eventuele uitbraak van de dierziekte zou niet alleen financiële en emotionele consequenties hebben voor de getroffen pluimveehouders, maar zou ook in z’n algemene zin een negatief effect op de sector in zijn algemeenheid kunnen hebben, denkt Bouw. ,,Nu al lees ik verhalen over mensen die vinden dat het risico op dierziekten is toegenomen door schaalgrootte bij de bedrijven. Dat is niet zo. Het risico, via de uitwerpselen van wilde vogels, is nog steeds even groot, maar de consequenties zijn door schaalgrootte wel toegenomen. Daarbij maak ik me, in geval van grootschalige ruimingen, zorgen over de publieke opinie.’’

Door Wouter van Dijk