Dorpspomp staat helemaal droog

23 augustus 2021 om 16:45 Maatschappelijk

SCHERPENZEEL Op één van de schaarse warme dagen van deze zomer staat Marco wanhopig te zwengelen aan de oude dorpspomp op het Kerkplein. ,,Ik ben al een half uur bezig, maar er komt helemaal niks uit’’, laat hij voorbijgangers teleurgesteld weten. 

Bij de pittoreske pomp is inderdaad geen druppel water te bekennen. ,,Ik denk dat ‘ie stuk is’’, oordeelt Marco en geeft zijn inspanningen, na nog een laatste flinke training van zijn bovenarmspieren, dan ook maar teleurgesteld op.

HEEFT ONZE AANDACHT Navraag bij de gemeente leert dat het historisch bouwwerkje op het plein voor de Grote Kerk al circa zes jaar niet meer in gebruik is. ,,De reden is dat de pomp was aangesloten op het grondwater. Dit is niet bestemd voor consumptie, waardoor besloten is om de pomp buiten gebruik te stellen’’, aldus een woordvoerder van de gemeente. ,,De pomp heeft wel onze aandacht, ook vanwege naderend noodzakelijk onderhoud. En voor een nieuwe bestemming. Hierbij wordt gedacht aan ‘join the pipe’; zo’n tappunt met een drukknop voor leidingwater waar bijvoorbeeld voorbijgangers, sporters en fietsers gebruik van kunnen maken, zoals tegenwoordig in veel gemeenten te vinden is. Een concreet uitvoeringsplan is er nog niet, omdat de pomp binnen het centrumplan valt, waar een renovatie op stapel staat. Eerst moet duidelijk zijn of de pomp op deze plek kan blijven staan, waarna bijvoorbeeld een tappunt kan worden aangebracht.’’

FEILLOOS DORPSGEHEUGEN Hoe oud de (huidige) dorpspomp op het Kerkplein precies is, blijkt lastig na te gaan. In de openbare archieven van de Vereniging Oud Scherpenzeel is alleen een korte verwijzing terug te vinden naar een gemeenteraadsvergadering van 1936, waarin burgemeester Hoytema van Konijnenburg zich beijvert voor de aanleg van een waterleiding en sommige raadsleden de oudste dorpspompen in stand willen houden. 

Gelukkig is daar dan altijd nog het feilloos scherpe dorpsgeheugen van Scherpenzeler Johan Lagerweij. ,,In het verleden telde Scherpenzeel meer van dit soort openbare dorpspompen. Ik denk dat er aan het eind van de jaren 1800 wel een stuk of vijf stonden’’, weet Lagerweij te vertellen. ,,Die openbare pompen hadden, vooral in de tijd voor de aanleg van de waterleiding, een belangrijke functie. Zo gingen vrouwen van het dorp met de kruiwagen en een teil naar de pomp om de was te doen en ze konden dan gelijk het laatste nieuws met elkaar uitwisselen. 

De meeste pompen hebben er nog gestaan tot vrij lang na de Tweede Wereldoorlog; daarna zijn ze vrijwel allemaal verdwenen. Maar ik kan mij nog goed herinneren dat er een pomp op de Dorpsstraat stond ter hoogte van de Vijverlaan en verderop ook één tegenover waar nu slager Van Baren zit. Er heeft ook nog zo’n pomp gestaan bij de Witte Holevoet. Die pomp heeft nog wel eens voor wat herrie gezorgd, want dat was in vroeger dagen Woudenbergs grondgebied. Het lag daarom nogal gevoelig om daar als Scherpenzeler water te halen.

De pomp, die nu op het Kerkplein staat, stond vroeger trouwens aan de andere kant van de Grote Kerk bij het Plein. Die is ergens rond 1992 verplaatst naar de huidige plek en later inderdaad buiten gebruik gesteld. Dat laatste had volgens mij ook wel te maken met vandalisme’’, aldus Lagerweij, die belooft binnenkort nog eens goed in zijn uitgebreide historisch archief te gaan duiken om wat meer informatie over de dorpspomp(en) in Scherpenzeel bij elkaar te zoeken. Of de herplaatste pomp op het Kerkplein nog min of meer als origineel kan worden betiteld, kan de dorpshistoricus zo niet zeggen. ,,Het buitenwerk is bij de verplaatsing opnieuw opgemetseld; dan zou ik eigenlijk het binnenwerk moeten bekijken.’’

TAPPUNT Of die kans zich voor Lagerweij gaat voordoen, zal afhangen van de plannen die de gemeente gaat ontwikkelen voor het authentiek ogende bouwwerkje. Voorlopig is het nog even afwachten of de drooggelegde dorpspomp bij de geplande renovatie van het centrum op de huidige plek kan blijven staan of in al dan niet aangepaste vorm een nieuwe toekomst tegemoet gaat als een modern ‘join the pipe’ tappunt. Duidelijk is wel dat de inspanningen van Marco in elk geval hebben geleid tot hernieuwde aandacht voor een vergeten stukje Scherpenzeelse geschiedenis.