Unieke natuur in buurtschap [Asschat]

23 augustus 2021 om 10:16

Inmiddels dus zo’n veertien jaar geleden besloot familie Tolboom een deel van de agrarische landerijen van boerderij De Bantuin weer terug te geven aan de natuur. Boerderij De Bantuin werd honderden jaren geleden als een van de eerste gronden in Asschat ontgonnen en zo ontstond in de loop van de tijd weiland dat uitstekend gecultiveerd was voor veeteelt maar minder voor een diverse flora. Dat veranderde toen zo'n 7 hectare weiland werd ingericht als natuur.

ONTWIKKELING De nieuwe natuur moest volgens wettelijke kaders worden ontwikkeld waarvan van belang was dat het gebied deel uitmaakte van de ecologische hoofdstructuur van de provincie Utrecht. En er zijn nog tal van voorwaarden waaraan het particuliere beheer moet voldoen om als natuurgebied te worden aangemerkt. Daarmee is er ook een vergoeding beschikbaar voor het onderhouden van het gebied. Om het recht daarop te behouden dient door de beheerder ook constant een rapportage gemaakt te worden van de stand van de gewenste natuurontwikkeling.
Arie van den Bremer heeft in het kader daarvan een rapportage gemaakt over de diversiteit, ontwikkeling en stand van planten in het gebied. Samen met de plantenwerkgroepen van de KNNV Amersfoort (vereniging voor veldbiologie) en IVN Barneveld (instituut voor natuureducatie) voert hij dergelijk onderzoek vaker uit.

OP ONTDEKKINGSTOCHT Op een kar achter de trekker van Kees Tolboom kan je het gebied bezoeken. Het stukje unieke natuur is dus niet voor iedereen toegankelijk al is het maar omdat het terrein niet altijd even vriendelijk is voor de bezoeker. Dazen, muggen en tal van andere insecten hebben inmiddels hun habitat gevonden op het terrein en vallen je onmiddellijk aan als je het terrein betreedt. Maar het gaat dit keer vooral om de flora. Daarvoor is plantenkenner Arie van den Bremer mee op de kar gestapt. Hij schreef meerdere boeken en publiceerde ook over andere gebieden.

,, Bij ieder bezoek ontdekt Van den Bremer weer meer nieuwe soorten.

Het laatste stukje gaat te voet. Terwijl Tolboom met zijn trekker buitenom rijdt, gaat Van den Bremer voorop. Binnen enkele meters bukt hij zich, wijst naar een plantje tussen de blauwe zegge en zegt enthousiast: „Kijk, die heb ik nog niet eerder hier gezien.”
Ondanks het grondige onderzoek blijkt Van den Bremer bij ieder bezoek aan De Bantuin weer nieuwe soorten te ontdekken. „Dat komt deels omdat iedere soort een eigen periode heeft waarin zo'n plant groeit en dus te vinden is. En ik kan hier nou eenmaal niet altijd zijn. Aan de andere kant duurt het soms jaren voor planten de kop opsteken.”
In de jaren 2017, 2018 en 2020 is er vegetatieonderzoek uitgevoerd. Ook al eens eerder maar die gegevens zijn niet meer beschikbaar. Het meest volledig was het onderzoek in de zomer van 2020. Van den Bremer: „Vroege bloeiers als speenkruid, maar ook bepaalde pionierssoorten hebben we in sommige gevallen daarom niet vastgelegd. Maar hoe mooi is het dat ik nu weer meerdere nieuwe soorten zie opkomen.”
Samen met Tolboom bekijkt hij de verspreiding van zojuist ontdekt blauwe knoop. Inmiddels staat de plant over enkele tientallen vierkante meters verspreid. „Grote kans dat het zich nog veel meer verspreid. Prachtig toch?” zegt Van den Bremer opgewekt.

NATUURTYPEN Het gebied is opgedeeld in verschillende vakken. Elk met eigen te ontwikkelen type natuur. Er is een vochtig hooiland, een gegraven poel en klein historisch water, een heel lange eikenlaan die vanaf de boerderij bijna anderhalve kilometer naar de Moorsterbeek leidt en een kamp met kruiden- en faunarijk grasland. Tolboom: „Bij het aanleggen is een deel van de grond afgeschraapt. Zo werd de bovenste laag die veel stikstof en meststof bevatte verwijderd. Ook heb ik de rabatten die al in de naastgelegen bossage aanwezig was, laten doorlopen in het land. Op die manier kwamen er hoge en lage stukken grond. Sommige planten hebben voorkeur voor vochtige bodem en andere juist voor hoge droge delen. Dat zie je duidelijk terug.”

In het rapport van Van den Bremer wordt onderscheid gemaakt in de natuurtypen. In totaal worden er 212 plantensoorten genoemd. Inmiddels is dat aantal opgelopen door de nieuwe registraties van Van den Bremer. In 2020 zijn 26 nieuwe soorten gevonden maar 35 soorten, die in het verleden werden gezien, zijn er nu niet. Mogelijk gewoon door de natuurlijke ontwikkeling maar het kan ook goed zijn dat het onderhoud van het gebied de vegetatie op dit punt beïnvloed.

ONDERHOUD Wie een dergelijk natuurgebied heeft, ontkomt niet aan onderhoud. Onderhoud dat op bepaalde tijden juist wel en andere momenten juist niet moet worden uitgevoerd. Tolboom doet veel zelf. Af en toe bij specialistisch of groot werk voert een aannemer het werk uit. Maaien wordt enkele keren paar jaar gedaan. Het maaisel wordt na enige tijd afgevoerd. Zaden blijven dan achter en insecten kunnen herhuisvesten.
Helaas zijn er ook exoten die het erg naar hun zin hebben in De Bantuin. De poel is ontdekt door de watercrassula. Deze woekeraar hoort niet thuis in Nederland en geeft landelijk veel problemen. Mogelijk is het plantje met afval uit aquaria in de natuur terecht gekomen. Hoewel Tolboom al verschillende pogingen heeft gedaan de plant kwijt te raken is dat nog niet gelukt.

FAUNA Terwijl de rondleiding van Tolboom en Van den Bremer ten einde loopt nadert er een reiger. Zo te merken niet de meest geliefde vogel op het terrein. Tolboom klapt in zijn handen. „Het zijn echte rovers. Uit op vissen in de poel en kikkers. Het hoort erbij maar ik zie ook zo graag de andere dieren een kans krijgen.”
Beheerder Remco Jousma van Stichting De Boom bezocht het gebied meerdere malen en meldde een erg grote populatie sprinkhanen. Met name moerassprinkhaan, ratelaar en krasser. Bij de poel zwerven libellen en tal van andere insecten. De ijsvogel, watersnip, en zelfs de bonte specht doen het ook goed in De Bantuin.