Dominee-effect: Zomertip: lees toekomstboeken!
1 augustus 2021 om 06:53 hartenzielNIJKERKERVEEN Het vreemde aan boeken over de toekomst is soms dat ze op je lijken toe te komen – vanuit de toekomst zogezegd. Ze waren niet voorhanden en opeens heb je er de handen vol aan.
Dat gebeurde me onlangs op mijn verjaardag. Ik kreeg de nieuwe schitterend vormgegeven novelle van Franca Treur, ‘De golf’. Doorgaans wel op de hoogte van nieuwe boeken die zich aandienen, had ik dit moois niet voorzien. Het is een corona-novelle, een zoveelste golf zou werkelijk desastreus kunnen zijn, zo wordt gevreesd. En in tijden van klimaatverandering, zeespiegelstijging en verlies aan ‘eindigheidsbesef’ meent de hoofdpersoon dat alleen een boot redding zou kunnen bieden, zoals in de dagen van Noach. Uiteindelijk vaart de boot niet uit, want wie varen wil zal navigeren moeten leren – en voor die les krijg je niet vanzelfsprekend alle tijd. Het is een diepzinnig boekje van de Zeeuwse Franca.
Schreef ze eerder ‘Dorsvloer vol confetti’ en ‘Hoor nu mijn stem’ – en verliet daarmee haar reformatorische achterland, ze zou opnieuw willen uitvaren, zo is mijn vermoeden; maar waarheen? Is er toekomst in Amsterdam, in de stad waar ze nu woont? Welk soort boot zou tot redding kunnen zijn? Het boekje, met de titel ‘De golf’, is zelf een golf die over de lezer heen spoelt. Het laat een rilling achter. Op de laatste bladzijde de woorden ‘verlossing is onmogelijk’ loslaten op de lezer bereikt precies het doel. Ze stuwen je een haven binnen. Maar daar bleef het voor mij niet bij. Zij die mij liefhebben weten dat ik diepongelukkig door het leven ga zonder boekenbonnen. En hoe gelukkig ik zo’n bon als cadeau aanvaard. Sinds mijn verjaardag fluit ik fietsend naar Amersfoort, met in mijn ene hand het stuur en in mijn andere hand als een knuist bonnen. Ik kwam weer thuis, en wat had ik gekocht? Boeken over de toekomst. Onbedoelde nieuwe golven zullen over mij heenslaan.
Het eerste is van Maxim Februari, grootmeester in het rijk der essayisten en daarom PC. Hooft-prijswinnaar vorig jaar. Het boek heet ‘De onbetrouwbare verteller’ en het beweert dat het geschreven woord uit onze cultuur verdwijnt. Februari meent dat we in onze tijd een overgang meemaken van schrijven en lezen naar rekenen. De natuurlijke taal wordt steeds meer vervangen door data-taal. In zo’n tijd moet je vooral kunnen rekenen. Lezen wordt ons uiteindelijk onmogelijk gemaakt. Het lezen zélf wordt rekenen, berekenen, een activiteit uit winstbejag. En wie zou dan nog willen schrijven, als niemand meer gewoon kan lezen? Een beangstigende vraag. En wie o wie is bij dit alles de onbetrouwbare verteller? De politiek? De wetenschap? Een ander boekenbonnen-boek dat ik mee naar huis bracht is het de Socratesbeker winnende ‘Frictie - ethiek in tijden van dataïsme’ van Miriam Rasch, ook al essayist. Dataïsme is het geloof dat alles te vertalen is in data. Zie het boek van Februari hierboven genoemd. Zo hier en daar wat frictie is een weldaad, zoveel heb ik er tot nu van begrepen, maar ik ben nog maar op bladzijde 12.
Ds. Leendert W. van der Sluijs, Nijkerkerveen
In de rubriek Dominee-effect schrijft een predikant iedere week over iets wat hem of haar bezighoudt of opvalt