Ooit woonden hier een [patriot en een dirigent]
9 juli 2021 om 11:01Deze week aandacht voor drie, later twee panden, in de stratenatlas ‘Als eene stadt betimmert’ kregen ze de nummers 50, 51 en 52. Het eerste pand was eigenlijk in tweeën verdeeld en werd pas na 1895 één (winkel)pand. Oudere Barnevelders zullen zich nog wel herinneren dat hier ooit de drogisterij ‘De Valk’ van Ali Roskam te vinden was. Rond de eeuwwisseling was het een vrij onbeduidend dubbel (woon)huis.
In het linkergedeelte woonde in 1806 de vroegere kleermakersknecht Rijk Volp. Rijk was een heuse patriot die eind jaren tachtig van de 18e eeuw samen met veel andere patriotten naar Frankrijk zijn uitgeweken. Waarom hij niet onder de Hattemse generaal Daendels in 1795 naar ons land is teruggekeerd zal wel altijd een mysterie blijven. Hoe het ook zij, Rijk Volp werd in 1803 of 1804 als lidmaat van de Hervormde Gemeente ingeschreven met een attestatie die op 25 oktober 1802 in Gouville Barraks in Noord-Frankrijk was afgegeven. Hij was gehuwd met Aaltje van Spankeren, dochter van Steven van Spankeren en Marretje Elbers. Het Barneveldse ambtsbestuur besloot op 20 december 1805 om Volp aan te stellen als opzichter over de kleine brandspuit. Tijdens die zelfde vergadering stelden de heren ook een instructie voor de opzichters van de brandspuiten vast. Het gezin Volp is in de registers op de burgerlijke stand niet te vinden en komt ook niet meer voor in het bevolkingsregister van 1827. Het gezin vertrok naar Amersfoort, waar Rijk Volp (als Rijk Volop) op 26 augustus 1831 overleed. Zijn echtgenote overleefde hem nog ruim twintig jaar en overleed op 10 december 1853 in de Keistad.
GETROFFEN DOOR EEN BLIKSEMSTRAAL Anna Geertruida van Rouwendaal, weduwe van Gerrit van Voorst (1787-1826) woonde er in 1850. Gerrit was eerst vlees- en later olieslager van beroep. Hij vervulde op 1 november 1808 een heldenrol(letje) tijdens de brand die toen uitbrak in logement De Roskam van de weduwe van Cornelis Romeijn. Het departement Barneveld van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen vereerde Van Voorst met een ,,fraaij geschilderde Tabaksdoos". Achttien jaar later, op 1 juni 1826, was, de inmiddels tot deurwaarder bij het zogenaamde Vredegerecht in Barneveld benoemde, Van Voorst opnieuw de held, maar nu liep het avontuur slecht voor hem af. Omstreeks 8 uur 's avonds werd de toren van de Grote Kerk door de bliksem getroffen. Eén van de eersten die de toren beklom was Gerrit van Voorst. Hij had de plek waar de brand was uitgebroken bijna had bereikt toen een tweede bliksemschicht hem trof en hij aan de gevolgen daarvan op 5 juni zou overlijden. De weduwe van Gerrit van Voorst ontving een 'gratificatie' van f. 156,- van de gemeente Barneveld, terwijl voorts voorzieningen werden getroffen teneinde haar gezin verder te onderhouden. Zij overleed op 5 februari 1854 in Barneveld.
DIRIGENT VAN ‘ERICA’ Johannes Frederik Zurhaar werd op 22 januari 1827 in Amsterdam geboren. Hij was een zoon van Johannes Gerdus Zurhaar en Johanna Henken. Hij huwde met de 'muzikante' Sara Henriëtte Muller. Zurhaar werd stafmuziekkant bij het regiment Grenadiers en Jagers. Hij vestigde zich op 4 oktober 1893 vanuit Bennekom (gemeente Ede), overigens zonder zijn echtgenote, in Barneveld. Hier werd hij kapelmeester van het muziekgezelschap Erica, in welke functie hij N. P. Schoonderbeek opvolgde. Zurhaar heeft helaas maar weinig gelegenheid gehad om zijn talenten bij Erica te tonen want hij overleed op 15 februari 1896 in Barneveld.
Aan de rechterkant woonde in 1850 schoenmaker Jan van Gortel (1779-1867), gehuwd met Elisabeth Meijer die in 1872 overleed. Hun zoon Gijsbert (1819-1915) zou later de schoenmakerij van zijn vader overnemen en hij noemde deze vervolgens ‘De Nieuwe Schoenwinkel’. Gijsbert was getrouwd met Everdina Ring en hun zoon Elbartus van Gortel, getrouwd met Elisabeth van den Brink was de derde schoenmaker die in dit pand aan der Langstraat ‘bij zijn leest bleef’. Hij maakte in 1920 reclame met de verkoop van voetbal- en gymnastiekschoenen.
DE BAKKERIJ VAN EVERT JAN ROSKAM Het dubbele woonhuis werd later afgebroken en vervangen door één groot winkelpand. In 1918 was daar de broodbakkerij van Evert Jan Roskam Azn gevestigd. Hij was een zoon van Aart Roskam en Aaltje van den Brink. Na beëindiging van zijn zaak werd Evert Jan inspecteur bij een verzekeringsmaatschappij. Zijn oudste dochter Ali begon in het pand in 1934 een drogisterij die ze ‘De Valk noemde. Ali Roskam trad op 8 oktober 1954 in het huwelijk met de 1e luitenant der Technische Dienst, J.B. van Krugten. Verder veranderde er eigenlijk weinig, want ze ging gewoon verder met haar drogisterij, waar de heer S. de Boer later achter de toonbank zou staan. Het zou wel eens de laatste onafhankelijke drogisterij van het dorp kunnen zijn geweest.
In het pand ernaast was vroeger het allereerste postkantoor van het dorp te vinden ofschoon dat toen niet zo werd genoemd. Het was het woonhuis van Wouterus Blokhuis (1819-1894) die van 1848 tot 1877 distributeur der brievenposterij van beroep was. Die functie kreeg hij dankzij een benoeming door de minister van financiën van 21 februari 1848. Blokhuis was tweemaal gehuwd. De eerste keer op 20 februari 1850 met Bertha Amereijn (1815-1868), dochter van bakker Johannes Philippus Frederikus Amereijn en Hendrika van den Ham. Na het overlijden van zijn eerste echtgenote hertrouwde Wouterus op 4 maart 1869 met Bernarda Top (1835-1904), dochter van timmerman Maas Janszen Top timmerman, en Christina de Roller. In 1866 kwam ik Wouterus tegen als wijkmeester en ongeveer in dezelfde tijd als griffier ter secretarie. In 1877 kwam aan het postkantoor aan huis van Blokhuis een einde en op 4 april 1877 legde de toenmalige directeur van het postkantoor, H.F.L. Klippink, de eerste steen van het postkantoor aan de Nieuwstraat, schuin tegenover het raadhuis.
BAKKER BALT Het dorp Barneveld heeft, naast de welhaast onvermijdelijke 'Barneveldse kruidenbitter', een gebaksspecialiteit, de 'Barneveldse sprits', waarmee het dorp zich schaart bij andere, vanwege gebak bekende plaatsen zoals 'Arnhemse meisjes' en 'Weesper moppen' en de bekende uit Deventer afkomstige koek. Eén van de eerste Barneveldse spritsbakkers moet Nicolaas Balt zijn geweest die in 1908 nog eens een prijs won met deze lokale specialiteit. Balt was een allround brood- en banketbakker die meermaals in de Barneveldse Courant voorkwam en veel adverteerde. Zijn boekweitsbrood kreeg altijd veel lof. Zijn zoon ventte die dan met de kruiwagen uit.
Daarnaast had hij kennelijk nog veel tijd over - we kunnen ons dat, gelet op de lange dagen die bakkers (zeker) vroeger maakten, bijna niet voorstellen - en zo was hij onder meer 26 jaar ouderling in de Hervormde kerk, lid van de kerkvoogdij, 23 jaar lid van het dagelijks bestuur van het Gasthuis en lange tijd penningmeester van het schoolbestuur van de Prinses Julianaschool.
Nicolaas Balt was viermaal gehuwd; eerst met Evertje van Beekhoven (1852-1886), daarna met Everdina Hendrika van der Veer(1846-1907), vervolgens met Hendrika Johanna van ’t Hof (1862-1911) en tenslotte met Petronella Hendrika de Gruijter (1860-1930). Nicolaas Balt overleed op 31 december 1946 in Barneveld. Zijn laatste echtgenote was al veel eerder, op 22 februari 1930 overleden.
JACOB DE VRIES Een dochter uit het eerste huwelijk van Nicolaas Balt, Maria Gijsberta, trouwde op 17 juni 1919 met bakker Jacob de Vries, geboren op 26 mei 1883, zoon van molenaar Jan Jacob de Vries en Johanna Christina van Ingen. Hij zette de zaak van zijn schoonvader voort. In 1933 adverteerde hij in het Programmaboekje van de Landbouw en Middenstandsweek met Barnevelds Sprits, Kruidkoek en Knapkoek. Het recept voor Barneveldse sprits kwam na zijn overlijden terecht bij Bakker Koot aan het einde van de Langstraat, hoek Ds. Fraanjestraat.
Er waren nogal wat winkels te vinden nadat de drogisterij en de bakkerijwaren opgeheven. Ik herinner mij ‘’t Lopend Vuurtje’ van Karelen Druijff, een zaak in damesmode, een telefoonwinkel, een goedkope drogisterij en mogelijk nog een andere neringdoende wiens naam of winkel me is ontschoten.
