‘Leer kinderen omgaan met wat ze tegenkomen’

12 juli 2021 om 07:46 Onderwijs

BARNEVELD In veertien jaar tijd verdubbelde het aantal leerlingen van de rooms-katholieke Antoniusschool aan de Achterdorpstraat in Barneveld. Kees Marcelis (66) stond in die tijd aan het roer. Maar deze maand neemt de directeur afscheid en gaat hij met pensioen.

Het voelt dubbel, naarmate het afscheid dichterbij komt. De ‘rugzak’ met verantwoordelijkheid afleggen, vind ik niet zo’n probleem, want daar ben ik aan toe. Maar om de collega’s en de kinderen los te laten, wordt wel even slikken”, zegt de pensionado, die er direct aan toevoegt dat hij absoluut niet achter de geraniums gaat zitten. De geboren Elstenaar (Gld) wijst op de woning die hij en zijn vrouw een half jaar geleden kochten in Mill (Brabant). Hier is nog heel wat te doen aan kluswerk en tuinonderhoud, terwijl hij in de werkzame jaren aan de Antoniusschool altijd in het Betuwse Heteren woonde.

Barneveld typeert hij als ‘een prettig dorp’. ,,Deze gemeente kijkt bijvoorbeeld goed naar de esthetiek van woningbouw. De visie is niet alleen doelmatig, het moet er ook fatsoenlijk uitzien. En waar ik de gemeente echt voor prijs, is de manier waarop ze naar het onderwijs kijkt. Ze willen dat goed vormgeven en huisvesten. Als het nodig en belangrijk is, schroomt ze niet om buiten het boekje van de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten, red.) te handelen. Er wordt gekeken naar mogelijkheden.”

ZEVEN LOKALEN Marcelis maakte nog net mee dat de grote verbouwing van zijn school beklonken is, maar zal het concrete resultaat zelf niet meer in functie meemaken. Tot die tijd krijgen zijn leerlingen nu al vijf jaar les in de Immanuëlkerk. ,,De Marokkaanse vereniging en kinderopvang Dol Fijn hebben dit gebouw gekocht. Straks vertrekken wij hier en kunnen wij ons eigen gebouw weer volledig gebruiken. Een jaar of zes geleden hadden we ook een renovatie, dat proces liep fantastisch.” Er zijn nu nog vijf lokalen in de Antoniusschool, terwijl dat er zeven worden.

VERGROENEN De laatste jaren trok Marcelis de kar om de twee schoolpleinen flink te vergroenen. Dit waren twee vlaktes met tegels, met aan de rand een paar struiken. De pleinen zijn nu omgetoverd, met aan de voorkant een heuvel met beplanting en een tunneltje. Bovendien zijn er meer mogelijkheden om te spelen. Er komt nog een ‘insectenhotel’. Ook op het andere plein is dat gebeurd, met een klimboom, een heuveltje, een pomp en een waterloop. Zo loopt het water niet allemaal via het riool weg en zakt het de grond in. ,,We hebben ook een kindertuin. Dan zie je wat voor verbazing dit bij leerlingen oproept, zelfs dat aardappelen in de grond groeien. Zo leren kinderen dat je zuinig moet zijn op je groen, hoe mooi dit eruit ziet en dat dit insecten aantrekt.”

Biologie en de natuur is sowieso een vak dat Marcelis graag gaf aan leerlingen, net als de leerstof over techniek. ,,We hebben daar nog iets te weinig mee kunnen doen, omdat andere zaken even voorrang kregen. Je streeft naar evenwicht tussen de kennisvakken als taal en rekenen, maar dat er ook dingen aan bod komen als natuur, wereldoriëntatie en persoonlijke ontwikkeling, met eigen interesses.” Hij onderkent dat bij sommige mensen aan het Jenaplan-onderwijs (op de Antoniusschool) een imago van geitenwollensokken hangt, maar dat dit langzamerhand verdwijnt. ,,Mensen denken dat leerlingen hier alleen vakken kiezen die ze leuk vinden, maar dit gebeurt wel binnen de kaders die we met elkaar afspreken. De stof van rekenen en lezen moet ook aan het eind van de week klaar en op niveau zijn.”

RESPECT Marcelis verklaart dat hij een fantastisch schoolteam had, met weinig verloop aan personeel. ,,Het is een gemêleerd gezelschap en met harde werkers. Zelden liep ik er tegenaan dat mensen met de hakken in het zand gingen staan. Onze mensen zijn terecht kritisch, maar staan open voor veranderingen als je het goed uitlegt en overlegt. Je moet de goeie vragen stellen en communiceren.”

De katholieke signatuur van de school ervaren ouders en leerlingen vooral door de christelijke feesten die erbij horen. Er wordt veel samen gevierd. Hij wijst erop dat naar zijn school leerlingen komen met allerlei achtergronden, zoals rooms-katholiek, joods, islamitisch en hervormd. ,,De levensbeschouwing die we een warm hart toedragen, is ook voor alle kinderen. We doen niet aan geloofsopvoeding, maar we besteden wel aandacht aan wat we vanuit de katholieke traditie belangrijk vinden. De rode draad is dat we leren respect voor elkaar te hebben, wat voor identiteit dat ook is.”

Marcelis zegt dat hij zelf ook geïnspireerd wordt door de katholieke visie. ,,Ik heb me er altijd prettig bij gevoeld. Het is een houding naar elkaar, met een soort ruimte die iedereen daarin kan krijgen. Dat merken we in onze scholen en dit krijg je terug van ouders.” Het belangrijkste opvoedingsdoel vindt de vertrekkend directeur dat kinderen de vaardigheden meekrijgen om gelukkig te worden. ,,Dat betekent dat je zoveel mogelijk kennis en vaardigheden leert, maar ook dat je op een goede manier om leert gaan met de mensen om je heen.”

Marcelis wijst in dit verband op de kanjertraining, waarbij een levenshouding aangeleerd wordt met rollenspelen. ,,Dat geeft kinderen handvatten om in sociale situaties goed te handelen en te reageren. Ze leren naar zichzelf en de ander te kijken. Dat is je basis. Als je dat niet kunt, loop je continue tegen frustraties aan.”

PEDAGOGISCHE KLIMAAT Toen de directeur destijds naar de Antoniusschool kwam, trof hij zo’n tachtig leerlingen aan, terwijl dit er nu 176 zijn. Het is gewoon een goede school, vindt hij. ,,In het onderwijslandschap van Barneveld is behoefte aan de ruimte die wij geven. Elke school doet het op zijn eigen manier. We konden ons in de loop der jaren positief ontwikkelen en dat stralen we uit. Dat zien mensen en pikken ze van elkaar op, waardoor de belangstelling groot is. Ik hoor vaak dat mensen vinden dat het pedagogisch klimaat bij ons goed is. Hier gebeurt ook weleens iets onder leerlingen, maar langdurige pestsituaties komen hier niet voor. We doen meer dan strikt alleen het programma, en dat spreekt ouders aan. Zo besteden we veel aandacht aan de culturele kant. Met de muziekschool hebben we drie jaar een project gedaan, waardoor het zingen in de school veel meer te horen was. Kinderen kwamen met instrumenten in aanraking en er waren muziekvoorstellingen. Die culturele vakken proberen we ook te integreren met andere vakken rond wereldoriëntatie. Zodat er samenhang ontstaat.”

Zo nu en dan staat Marcelis nog voor de klas om leerkrachten te vervangen, maar hij mist het lesgeven niet. ,,Dat ontgroei je.” Voordat hij naar Barneveld kwam, werkte hij zestien jaar aan de Sint Jozefschool in Wageningen, waar hij als leerkracht begon. ,,De interactie met kinderen is heerlijk, maar het vak is in de loop der jaren moeilijker geworden. Dat komt vooral door de zorg voor elke leerling. Dat vraagt van leerkrachten veel tijd, expertise en overleg met ouders, wat heel mooi is, maar dat maakt het vak wel zwaarder.”

De directeur wijst bovendien op de thuisproblematiek die toegenomen is, zoals echtscheidingen die niet goed verlopen. ,,Dat is iets van thuis, maar kinderen komen daar wel mee in de klas. Daar liggen dan behoeftes en dat vraagt energie en tijd. In onze school hebben we de gewoonte om elkaar hierbij te helpen. Zeker de interne begeleider heeft de taak zich daarmee te bemoeien. Die ontwikkelt zich langzamerhand naar een kwaliteitscoördinator, die als een soort directielid een spin in het web van de school kan zijn.”

ADAGIUM De digitale wereld, het internet en de sociale media ziet Marcelis vooral als een kans bij de ontwikkeling van leerlingen, maar hij onderkent de schaduwkanten. Hij is erg ict-minded en ziet hier vooral kansen. ,,Geniet ervan en leer de kinderen om ermee om te gaan. In het leven zijn er valkuilen, zoals drugs en met de verkeerde mensen omgaan; zo zijn er online ook donkere kanten die je op een ongelukkig spoor kunnen zetten. Het adagium dat onze school heel belangrijk vindt is: leer kinderen omgaan met wat ze tegenkomen. In plaats van het weg te stoppen. Want ze komen het een keer tegen en dan zit je met de problemen.”

OPVOLGER De laatste schooldag van Marcelis is officieel 23 juli, maar op 12 juli wacht hem een verrassing op school. Hij kijkt terug op een bijzonder mooie tijd in Barneveld. ,,Als ik weleens twijfel over mijn eigen kunnen, kijk ik hoe de school gegroeid is, dat is wel prettig.” Het geeft hem een voldaan gevoel. Zijn opvolger, Esther Tempelaar uit Ede, staat al in de startblokken. Hij vindt haar een goede keuze om hem als directeur op te volgen, want ze heeft meer dan tien jaar ervaring in die functie. ,,Ze past erg goed bij de school. Ze zal nieuwe ontwikkelingen in gang zetten en zal er ongetwijfeld voor zorgen dat de school blijft floreren.”

Freek Wolff