Tankkering [herleeft]

5 juli 2021 om 08:57

Bijzonder is onder meer dat de betonblokken recent werden teruggevonden bij de sloop van een voormalige boerenbedrijf aan de Eemelaarseweg, net buiten het dorp Achterveld. Daar deden ze dienst als steunpilaren voor een schuurtje op het erf van de familie Van Dijk. De hinderlijk uitstekende spoorstaven werden daarbij afgezaagd. 

VECHTWAGENHINDERNIS De tankkeringen -oorspronkelijk aangeduid als ‘vechtwagenhindernis’- hebben hoogstwaarschijnlijk dienst gedaan om de doortocht van zwaar vijandelijk oorlogsmaterieel (zoals tanks) via hoger gelegen delen in het gebied te belemmeren of op zijn minst te vertragen. Die conclusie trekken historica José Huurdeman (bestuurslid van de Historische Kring) en Hans Peter Reinders (beleidsadviseur van de gemeente Leusden) in een uitgebreide nieuwsbrief die ze over het project publiceerden. (Het artikel verscheen ook in de uitgave ‘Leusden Toen’ van de Historische Kring Leusden). 

Zij denken -mede op basis van historische bronnen- dat de betonblokken dienst deden om de (relatief brede) Hessenweg en de (smalle) Engweg (vanuit de bebouwde kom van Leusden net over het Valleikanaal rechts) met respectievelijk vier en twee betonblokken af te sluiten. 

DEKZANDRUG Dat was nodig, omdat het om hoger gelegen delen ging in overwegend laag gebied. De zône maakte deel uit van de Waterlinie, die onder water werd gezet (geïnundeerd) om de doortocht van de vijand te bemoeilijken. De Engweg en de Hessenweg, die op een dekzandrug liggen, waren moeilijk onder water te zetten. Dus waren er aanvullende maatregelen nodig om het gebied ‘waterdicht’ af te sluiten.

De onderzoekers hoorden van de 81-jarige Wim van Dijk (zoon van Johan van Dijk die ten tijde van de oorlog aan de Eemelaarseweg woonde), hoe de tankversperringen bij hen op het erf terecht kwamen. ,,Dat ging heel gemakkelijk’’, antwoordde Wim (die tegenwoordig in Nieuw-Zeeland woont) op de vragen van Huurdeman en Reinders: ,,Mijn vader gaf opdracht aan het gemeentepersoneel.’’ 

TAKELWAGEN Johan van Dijk was de eerste na-oorlogse wethouder en loco-burgemeester in de toenmalige gemeente Stoutenburg. ,,Ongeveer een jaar later toen Wim een jaar of acht was, keek hij vol belangstelling toe hoe een grote takelwagen het erf op kwam rijden om zes opgetakelde betonblokken te lossen’’, aldus de auteurs van de nieuwsbrief.

De vier betonblokken die waarschijnlijk gebruikt zijn om de Hessenweg af te sluiten lagen na de oorlog volgens Van Dijk ‘schots en scheef in de berm langs de Hessenweg tussen de Eemelaarseweg en de Stoutenburgerlaan’. ,,Komend vanuit Achterveld aan de rechterkant’’, voegde hij daar nog aan toe. 

,,Het bleken stalen geleiders voor het netwerk van de ‘Rotterdamse Electrische Tram'

ZANDSTRALER De blokken zijn inmiddels gerestaureerd. In opdracht van de gemeente Leusden werden ze per dieplader naar de zandstraler gebracht die ze als nieuw maakte. ,,Inmiddels was er ook contact gelegd met de smid Roodenburg die al veel historisch werk had gedaan voor de Grebbelinie’’, staat er verder in de nieuwsbrief te lezen. ,,Bij zijn onderzoek constateerde hij dat de gebruikte rails oorspronkelijk tramrails waren.’’

De rails konden zelfs nauwkeuriger worden geïdentificeerd. Het bleek te gaan om stalen geleiders die gebruikt werden voor het netwerk van de ‘Rotterdamse Electrische Tram' (RET). Nadere bestudering van de betonblokken wees ook uit dat er inslagen van kogels zichtbaar waren. ,,Als er geschoten zou zijn op de blokken zou dat waarschijnlijk op de Hessenweg hebben plaatsgevonden omdat daar de meeste militaire confrontaties zijn geweest in de meidagen van 1940'', vermoeden de auteurs van de nieuwsbrief.

ORIGINELE RAILS Smid Roodenburg ging, na de identificatie van de spoorstaven, op zoek naar originele rails. Die vond hij en daarmee konden de afgezaagde staven weer aan de stalen stompen in de betonblokken gelast worden. 

De tankversperring krijgt een nieuwe plaats in de nabijheid van de oude Engweg. Op het erf van boerderij Den Eng aan de Horsterweg werd een aantal nieuwe huizen gebouwd. Het gebied, dat deels tot natuurgebied werd omgevormd, werd tot Landgoed de Horst gedoopt en is deels voor het publiek opengesteld. De blokken worden dinsdag 6 juli opnieuw ingegraven. Nu net naast de doorlopende weg, maar wel midden op het historische tracé van de Engweg. Die werd -vanwege de aanleg van het Landgoed- hier en daar omgeleid.

ZICHTBAAR De vondst van de tankkeringen sluit naadloos aan bij het regionale initiatief om de historische betekenis van de Grebbelinie (waarin de Liniedijk en het Valleikanaal een hoofdrol spelen) voor het publiek beter zichtbaar te maken. ,,Hiermee wordt een bijzonder stukje Grebbelinie zichtbaar en zal de cultuurhistorie in Leusden nog meer beleefd kunnen worden'', stellen de schrijvers van het artikel over het project afsluitend dan ook tevreden vast.