Van slagerij en kuiperij naar Spaarbank 1845

17 juni 2021 om 17:32

Twee weken geleden beschreef ik het ‘geboortehuis’ van de Barneveldse Krant voor u; de huidige herenmodezaak Soels in de Langstraat. Vandaag gaan we weer verder en kijken we naar de geschiedenis van het voormalige spaarbankgebouw ernaast. Dat pand dateert uit 1910 maar daarvoor stond er een dubbel (winkel)pand, overigens tot het midden van de 19de eeuw nog één pand. Daar woonde in 1705 Vonck Campert. Diens naam kwam ik, behalve in de cedulen van de ambtslasten, ook tegen in een akte uit 1736. Vonck was inmiddels overleden maar hij had in elk geval een dochter die Geertje heette en was getrouwd met Jan van Wolfswinkel. In 1749 woonde koopman Frans Hendriksen in het pand. Veel meer dan dat hij waarschijnlijk getrouwd was met ene Marritje Gerrits weet ik helaas ook niet. Frans Hendriksen werd op 4 december 1765 in Barneveld begraven.

GEURT BLOKHUIS Op 5 februari 1790 gaat de 13 juni 1762 in Bunschoten geboren Geurt Blokhuis in Barneveld in ondertrouw met de Barneveldse Geertje van Wolfswinkel, dochter van Arend Vonk van Wolfswinkel en Maartje van de Bunt. Geurt was een zoon van winkelier Gijsbert Blokhuis, die overigens ook als burgemeester en onderwijzer te boek staat en de uit Stroe afkomstige Lysbeth (Lijsje) Rikkerts van den Brink. Het huwelijk van Geurt en Geertje werd op 27 februari 1790 in Voorthuizen voltrokken Een jaar later trouwde een broer van Geurt: Wouterus, eveneens met een Barneveldse: Albarta Maria Beek. Uit het huwelijk van Geurt en Geertje werden n Barneveld drie kinderen geboren: Gijsbartus, gedoopt 5 september 1790; Maria, gedoopt 27 met 1792 en Gijsbertus Arent, gedoopt 24 december 1797, gehuwd met Grietje Lindenberg. De beide echtelieden komen voor in een verkoopakte van 30 januari 1802 waaruit blijkt dat zij, samen met Jan van Wolfswinkel en Niesje van Wolfswinkel, gehuwd met Geurt Rademaker, het huis en de brouwerij op de hoek van de Langstraat en de Gasthuisstraat, voor f. 3000.- verkopen aan Gerrit Blokhuis en Evertje van de Ploeg. Over dat pand schreef ik al eerder. Die brouwerij behoorde tot de bijna spreekwoordelijke zes brouwerijen die je vroeger rond de Oude Kerk kon vinden. Geurt Blokhuis was landbouwer en houtkoper van beroep en moet een man van aanzien zijn geweest want hij werd kerkmeester en in 1799 zelfs voorgedragen als lid van de municipaliteit. Aangezien we in dat laatste verband zijn naam niet meer tegenkwamen, zal die voordracht of aanbeveling wel op niets zijn uitgelopen. Na zijn overlijden op 3 mei 1827 zou zijn weduwe het huis aan de Langstraat tot aan haar verscheiden op 26 januari 1841 nog blijven bewonen. We nemen aan dat het pand toen wel in tweeën zijn gedeeld.

GESPLITST Tussen 1850 en 1910 bestond het pand uit twee gedeelten. In 1850 woonde links schrijnwerker (meubelmaker) George David Sangster en rechts metselaar Jan van Voorthuizen. De naam Sangster trof je vroeger vrijwel uitsluitend in het zuiden van ons land aan. De vader van onze George David Sangster, Adrianus, werd op 15 december 1782 in Breda gedoopt als zoon van George Sangster en Hendrina van Bossij. Adrianus was aanvankelijk kastenmaker van beroep en legde daarmee indirect de grondslag voor de carrière van zijn zoon. Adrianus koos later echter voor een ambtelijke loopbaan. Hij ging op 7 september 1810 in Amsterdam in ondertrouw met Hendrika Johanna Erkelens en vestigde zich als commies der in- en uitgaande rechten en accijnzen in Wullenhoven onder Nijkerk. Daar werden ook hun kinderen geboren waaronder op 15 september 1815 George David. Hij vestigde zich in Barneveld waar hij op 27 april 1848 trouwde met Wilhelmina Hendrika Heineman, de op 13 januari 1817 geboren dochter van broodbakker Anthonie Heineman en Christina van de Klashorst.

Na het overlijden van zijn vader op 22 juni 1826 in Nijkerk, verhuisde Georges moeder mee naar Barneveld en zou hier, 76 jaar oud, op 22 februari 1862 overlijden.

De in het rechtergedeelte van het pand wonende metselaar Jan van Voorthuizen. Hij werd op 30 maart 1813 Scherpenzeel geboren als zoon van landbouwer Hendrik van Voorthuizen en Maria van Maren. Jan

trouwde in Barneveld op 16 april 1847 met Nisje (Niesje) Eldijk, de op 10 september 1809 in Barneveld gedoopte Nisje dochter van de uit Utrecht afkomstige Jannetje Eldijk. Nisje werd dankzij het huwelijk van haar moeder met de op 25 november 1858 overleden koster Dirk Westendorp erkend en gewettigd en kreeg daardoor de achternaam Westendorp. Zij overleed op 9 april 1878 te Barneveld. Toch is de erkenning van Nisje door Dirk wat vreemd. Hij ging namelijk al met haar moeder Jannetje Eldijk in Utrecht in ondertrouw op 14 april 1805 waarna dus vier jaar later hun dochter Ni(e)sje werd geboren.

SLAGERIJ EN KUIPERIJ In 1890 vestigde de latere slager Albertus van de Beek zich volgens het register op de patentplichtigen als ‘vleeschhouwer’ in het dorp. Dat deed hij in dat oude pand in de Langstraat. Het was een dubbel woonhuis/winkel pand en in het andere deel was de kuiperszaak van Willem van Leeuwen gevestigd. Albertus werd op 4 januari 1864 in De Glind geboren als zoon van Albert van de Beek en Jannetje van den Broek. In de periode 18889-1889 had hij een patent als koopman in vee en dar zal hij al zijn kennis over vlees hebben opgedaan. Hij trouwde op 15 mei 1891 met Maria van Eem, de op 7 mei 1865 geboren dochter van vrachtrijder Jan van Eem en Hendrika van Harten. Een jaar later huurde hij de helft van het pand in de Langstraat. Het echtpaar kreeg zeven kinderen waaronder Jan van de Beek, geboren 16 mei 1896 en Barend, geboren 3 november 1903 die slager werd maar op 15 mei 1931 met zijn motor tegen een boom reed en daarbij om het leven kwam. Hij begeleidde als ordonnans een stoet auto’s met bejaarden die een tochtje maakte. Ook Jan was slager en kreeg een zoon die de naam Barend kreeg, slager werd en in Barneveld grote bekendheid verwierf als raadslid en exploitant van onroerend goed. Op 18 februari 1909 werd het pand verkocht aan de Spaarbank 1845 en vervolgens afgebroken. Albertus van de Beek verhuisde met zijn slagerij, voor zover we konden nagaan, eerst naar de buurtschap Kallenbroek en wel naar de Beekstraat om in 1929 een nieuw pand aan de Jan van Schaffelaarstraat te laten bouwen op de plek waar tot die tijd ‘De Korenbeurs’ te vinden was.

In het rechtergedeelte was vanaf 1892 de winkel en de kuiperij van Van Leeuwen gevestigd. Willem van Leeuwen werd op 20 mei 1855 in Barneveld geboren als zoon van kuiper Geurt van Leeuwen en Evertje Mulder. Hij trouwde op 5 september 1890 met Cornelia van Leeuwen, geboren op 2 maart 1855 in Scherpenzeel, dochter van Gerrit Adrianus van Leeuwen en Margaritha Westerveld. Cornelia

overleed op 5 december 1924 in Barneveld en was toen winkelierster van beroep. Haar man overleed drie jaar later.

SPAARBANK 1845 Op 18 februari 1909 kocht het bestuur van de Spaarbank 1845 het complete pand op en liet het afbreken om er een bankgebouw neer te kunnen zetten. Die spaarbank was in 1845 opgericht door het Departement Barneveld van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen, evenals de op sterven na dode Cornelia Bewaarschool en de Zang- en Gymnastiekscholen. Zoals bij zovele zaken speelde ook hier burgemeester mr. C.A. Nairac (1815-1883) een grote rol. De bank was eerder gevestigd in het latere Nutsgebouw, het linkergedeelte van de huidige HEMA, waarover later dan ook meer.

Na afbraak en bouw stond daar opeens een nog steeds beeldbepalend nieuw pand dat op 28 april 1910 door de toenmalige voorzitter van het bestuur, M. Seldenrijk, werd geopend. Men was er natuurlijk lyrisch over: ‘Het nieuwe gebouw voldoet helemaal aan de eisen van de tijd. Er is goed nagedacht over de klanten van de bank. Daarom is er een ruime en goed verwarmde wachtkamer ontworpen. In deze kamer, des winters door een practische kachel, merk “Hygiëne”, heerlijk verwarmd, zou het wachten bijna een genot genoemd kunnen worden’. Ja, ja.

De Spaarbank werd gebouwd door aannemer D.J. Wagensveld naar een ontwerp van gemeentearchitect G. Haanschoten Ejzn die daarmee, volgens mij althans, op creatief gebied nogal uit zijn slof schoot want andere, eveneens opvallende bouwwerken van zijn hand zijn me eigenlijk (nog) niet bekend. Drs. Meta Prins-Schimmel beoordeelde het pand in 1990 als volgt: “Het is een gebouw dat aangeduid kan worden als een typerend voorbeeld van de bouwtrant van een bank- of kantoorgebouw in het eerste deccenium van de 20e eeuw. De kritieken destijds waren heel lovend: ’Het gebouw is in den Germaanschen stijl opgetrokken. De Spaarbank in hardsteen maakt een voornamen indruk en draagt niet weinig bij tot versiering van dat gedeelte van het dorp.’

In 1982 werd in een gedeelte van het appartementencomplex 'De Schoutenhof' waar eerst een café-restaurant was gevestigd, de bank onder gebracht. Later werd dat de VB-bank en thans de ABN-AMRO-ank.

Het pand aan de Langstraat kwam leeg en bood daarna onder andere onderdak aan het RIAGG. Daarna kwam er een modezaak in die luisterde naar de naam ‘The Old Barn', of in gewoon Nederlands ‘De ouwe schuur'. Het pand staat momenteel leeg.