[Visarend] in de Biesbosch live bij Beleef de Lente

30 maart 2021 om 12:53

Thomas van der Es, boswachter bij Staatsbosbeheer, heeft een fantastische baan. Hij moet (mág) zich voor zijn werk bezighouden met de flora en fauna van de Biesbosch, misschien wel het mooiste natuurgebied van Nederland. Een van de grootste parels aan de toch al rijkelijk gevulde ketting met Biesbosch-natuurschoon is de visarend, die hier sinds 2016 broedt. Zeer bijzonder, want deze prachtige roofvogel broedt verder nergens in Nederland. Het is zelfs zo dat afgelopen jaar drie paartjes een nest hadden en ieder drie jongen groot brachten, terwijl er zelfs nog een vierde paartje nesten bouwde maar niet tot broeden kwam.

DILEMMA Zo’n schitterend succes van natuurontwikkeling en –beheer wil je natuurlijk delen. Daarbij kom je dan meteen met het dilemma te zitten dat het een beginnende populatie is, die je zo goed mogelijk wilt beschermen tegen verstoring. Een mooie oplossing daarvoor is het gebruik van een webcam, en als het aankomt op natuurwebcams in Nederland kun je eigenlijk niet heen om Beleef de Lente. Dit webcamproject van Vogelbescherming Nederland is sinds 28 februari zijn 15^e seizoen ingegaan en trok afgelopen jaar maar liefst 1,8 miljoen unieke bezoekers. Reken maar dat het gros daarvan dolgraag een visarend voor de camera’s zou willen zien. Ze worden nu dus op hun wenken bediend.

Volgens Van der Es biedt het feit dat je vanaf nu 24/7 live naar het visarendnest kunt kijken interessante mogelijkheden: ,,Kijk, al zou je het stil willen houden dat de visarend hier broedt, gaat dat toch nooit lukken. Mensen plaatsen hun waarnemingen op het web en op die manier lekt het dan toch wel uit. Dus kan je je beter richten op hoe men er dan alsnog van kan genieten, terwijl je er tegelijkertijd voor zorgt dat de vogels zoveel mogelijk met rust gelaten worden.”

PROOIONDERZOEK Daarnaast kan de visarendwebcam van Beleef de Lente veel kennis opleveren. De honderden – soms duizenden – bezoekers van de site die doorlopend meekijken, kunnen bijvoorbeeld meedoen aan prooionderzoek. Daarbij registreren ze onder meer welke vissoorten de visarenden naar hun nest brengen om op te peuzelen. Dat levert dan weer inzicht op waar de vogels waarschijnlijk vaak vissen en andere nuttige informatie voor de beheerders van de Biesbosch-wateren.

ANDERE VISARENDEN Van der Es verwacht dat de visarenden rond 25 maart terugkeren vanuit hun winterverblijven in Afrika. Ook dan is de webcam bijzonder nuttig. ,,Je ziet in het begin altijd verschillende andere visarenden langskomen op de nesten. Soms zijn ze geringd en je wilt dan graag weten met wat voor vogel je te maken hebt, maar het is ontzettend moeilijk om dat af te lezen als je op de grond staat. Dat wordt nu waarschijnlijk een stuk eenvoudiger.”

De visarenden zijn er dus nog niet, maar de kans is groot dat ze terugkeren naar het nest met de webcam. ,,Ze broeden hier sinds 2016”, vertelt Van der Es. ,,Het gaat om een mannetje, dat in 2014 is geringd in het Duitse Maagdenburg, en een ongeringd vrouwtje. Het nest van dit paar waaide in 2019 uit de boom, maar binnen twee weken hadden ze 10 meter verderop alweer een nieuw nest gebouwd. Ze zijn dus duidelijk gebonden aan deze plek.” Dit nest heeft de storm van afgelopen week overleefd, dus alle seinen staan wat dat betreft op groen. Overigens hebben twee andere nesten van het vorige jaar in de Sliedrechtse Biesbosch het nieuwe broedseizoen níét gehaald. Beide waaiden met storm uit de boom.

VISRIJKE WATEREN Al vijf jaar broedt de visarend hier. Wat maakt het zo’n aantrekkelijk gebied dat het juist in de Biesbosch wél gebeurt? ,,Allereerst deed de visarend het goed in de buurlanden. Maar dat is niet de enige reden dat ze Nederland hebben ontdekt. Toen alle grote ontpolderingen hier klaar waren, had je ineens duizenden hectares visrijke, ondiepe én vooral afgesloten wateren. Ideaal voor de visarend. Daarnaast kreeg je hiermee heel veel zogenaamde verdronken bomen en dat is precies waar ze graag in nestelen.”

Dat dat een van de sleutels tot het succes is geweest, blijkt wel uit het feit dat alle pogingen om visarenden te lokken met kunstnesten – op tal van plaatsen in Nederland – niet werkten. En in een dode boom lukte het dus wél. ,,De enige menselijke ingreep bij dit nest is het ophangen van een camera. Verder hebben ze het helemaal zelf gedaan.”

HOOGSPANNINGSMAST Overigens wil dat niet zeggen dat de visarenden helemaal geen gebruik maken van menselijke activiteiten. Een van de vier nesten zit namelijk op grote hoogte in een hoogspanningsmast. ,,Belangrijk is dat de randvoorwaarden goed zijn. Schaalvergroting van geschikte gebieden werkt het beste. Rustgebieden werken ook goed. Alle nesten zitten in zulke gebieden, of op 95 meter hoogte in een mast. Dat is ook voldoende waarborg voor rust.”

Vanaf nu is het wachten op de eerste visarend die zich meldt. Zoals gezegd zal dat rond 25 maart zijn, maar wie weet laten ze zich al eerder zien. Spannende dagen dus bij de visarendwebcam van Beleef de Lente, waar overigens nog enkele handenvol andere leuke soorten live zijn te zien, zoals zeearend, oehoe en slechtvalk. Wat de visarend in de Biesbosch betreft nemen boswachters Harm Blom en Thomas van der Es de kijker het gehele seizoen mee met nieuwtjes, filmpjes, vlogs en via de sociale media.

UNIEKE BELEVING Harm Blom is al net zo enthousiast als zijn collega: ,,Dat je in Nederland kan genieten van broedende visarenden is al uniek, maar dat je vanuit je huiskamer kunt meekijken in het nest is natuurlijk geweldig. Voor jong en oud wordt op deze manier een bijzondere inkijk gegeven in het dagelijkse leven van deze arendsoort. Via de livestream heb je direct zicht op het nest en elke week worden er blogs en clips geplaatst op www.vogelbescherming.nl/beleefdelente. Zeker in deze coronatijd is het voor iedereen een aanwinst om op deze manier toch unieke natuur vanuit je woonkamer te beleven.”

AANLEG NESTCAM De aanleg van de visarendcam had nog aardig wat voeten in de aarde, vertelt Luc Enting. Hij is verantwoordelijk voor de camera’s van Beleef de Lente. ,,Het visarendnest bevindt zich op ongeveer 400 meter van een stroompunt. Omdat deze afstand niet zo groot is, was het mogelijk een stroomkabel daarnaartoe aan te leggen. Dat was op zich al een behoorlijk karwei. Het gebied kent namelijk getij en dat betekent veel stroming. De stroomkabel moet dan ook goed verankerd worden aan de bodem, omdat anders de kans bestaat dat drijfhout de kabel beschadigt. Verder is de stroomkabel in de kreek voorzien van een beschermende mantel om vraatschade van bijvoorbeeld marters te voorkomen.”

Enting legt verder uit dat het te gevaarlijk was om in de gedeeltelijk dode wilg te klimmen waarin het visarendnest zit. ,,Er is dan ook voor gekozen de camera aan een 12 meter lange mast te bevestigen, zodat we toch mooi in het nest kunnen kijken. De mast met camera is zo precies mogelijk in de kleur van de nestboom geverfd zodat het zo min mogelijk opvalt.”

Visarend in het kort

De visarend is een unieke roofvogel omdat hij uitsluitend vis eet. Lange tijd was hij alleen doortrekker, maar ze blijven steeds vaker hier hangen in de broedtijd. Het eerste broedgeval van de visarend in Nederland deed zich in 2016 voor in de Biesbosch.
Grootte: De visarend is ongeveer 55-58 cm groot. De vrouwtjes zijn net als bij alle andere roofvogels een stuk groter en zwaarder dan de mannetjes. De vleugelspanwijdte rijkt tot 174 cm ( een forse vrouw)
Aanwezig: Van maart tot en met oktober waarneembaar (hoogste trefkans in april, mei, augustus en september)
Voedsel: Hoofdzakelijk (wit)vis, variërend tussen 150 gram tot 2 kilo
Aantal: Met name veel doortrekkers; het aantal doortrekkers betreft 120-160 (2012-2017). Het aantal broedparen betreft 1 ( 2016) en 3 (2020)
Broedtijd: april-september
Aantal eieren: gemiddeld 3 eieren (één broedsel)
Broedduur: 34-43 dagen