‘Fijn dat je er bent’

24 december 2020 om 08:08

Naast haar werk in de zakelijke wereld van een financiële dienstverlener, vindt Sonja Rippen- Groot Zevert (54) rust en steun in de katholieke St. Catherina geloofsgemeenschap in Barneveld. Ze is daar ook uitvaartvoorganger. Een gesprek met amandelkransjes, naast een kerststal en een kerstboom met daarin een speciaal engeltje.

[Je groeide op in het Achterhoekse buurtschap Voor-Beltrum. Hoe kijk je terug op die tijd?

,,Ik kom uit een rooms-katholiek nest. Ik heb één zus en ik groeide op het platteland op de boerderij het ouderlijk huis van mijn vader.. Hij had broers die als paters in een klooster leefden en missionair waren en mijn moeder had een broer die priester was en een zus die non was. Voor ons was katholiek zijn heel gewoon en het protestantisme was onbekend, want daar ben ik niet mee grootgebracht.”

[ En toen?

,,Op mijn achttiende ging ik in Dronten studeren, waar ik mijn man leerde kennen op de Christelijke Agrarische Hogeschool. Ik ging wonen en werken in Rotterdam en na een paar jaar zijn we verhuisd naar Voorthuizen. Ik werkte vervolgens bij bedrijven in Nunspeet (eierproductie), Zwolle (computers) en Barneveld (bij Baan). Via via kregen we in 2001 de kans op een mooie woning in Barneveld, waar we nog steeds wonen. Ik ben geen stadsmens en houd van het dorpse en agrarische karakter. We hebben twee kinderen: Frank en Ceciel. Zij konden mooi terecht op De Spreng, een christelijke basisschool met een brede visie. Dat paste goed, omdat ik van katholieke huize ben en mijn man gereformeerd opgevoed is. Die school werkt samen met de Protestantse Gemeente Barneveld en dat is weer een kerk die veel samen doet met de St. Catharina geloofsgemeenschap waar ik lid van ben.”

[Waarom kunnen deze twee kerken fundamenteel zo goed met elkaar overweg?

,,Dat zit hem in het positieve, het vertrouwen op het Koninkrijk van God en dat Hij er voor ons mensen is. Dit is de rode draad. Wat je ook op je kerfstok hebt, je bent altijd weer welkom. Er is altijd een mogelijkheid voor een nieuw begin. Natuurlijk moet je echt wel goed nadenken of je de dingen goed doet, maar je mág fouten maken. Zonde hoeft voor ons niet als ´een zware deken onze schouders´te drukken. Er is altijd een opening, een licht en een stuk optimisme. Je kunt opnieuw beginnen. Het geloof kan je kracht geven en dat is het tegenovergestelde van je schamen en in je schulp kruipen. Die visie ervaar ik ook bij de Protestantse Gemeente in Barneveld.”

[U had onlangs de viering van Allerzielen, waarin u in klein gezelschap de overleden personen van het afgelopen jaar herdacht. U gaat als vrijwilliger al dertien jaar voor bij afscheidsvieringen binnen de Catherina geloofsgemeenschap in Barneveld-Voorthuizen maar ook in de parochies van in Nijkerk of Achterveld. Waarom doet u dat?

,,Mijn moeder is mijn voorbeeld, want zij deed dit ook. Deze mogelijkheid kwam in Barneveld voorbij en toen ben ik hiervoor opgeleid, samen met tien anderen. Dit doe ik nu sinds 2013 en je gaat dan als leek voor in vijf á zes uitvaarten per jaar. Ik vind het heel fijn dat je de families kunt begeleiden, want je hebt als christen de opdracht om naar je naasten om te zien. Hier kan ik mijn talent gebruiken. Je komt binnen tijdens een crisissituatie en je leidt een uitvaart met een kerkelijke liturgie. Dat bereid je in enkele dagen voor in een heel bijzondere en kleine setting. Soms gaat dat heel vanzelfsprekend, een andere keer proef je binnen een familie veel spanning. Hier komt het organisatorische samen met het empathische aspect en daar moet je allebei gevoel voor hebben. Ik vind het altijd heel bijzonder dat ik erbij mag zijn. Als je ja zegt, moet je er vol voor kunnen gaan. Dit type vrijwilligerswerk kun je niet in uren of geld uitdrukken.”

[Welke uitvaarten staan je nog helder voor de geest?

,,Ik herinner me een uitvaart van een man in coronatijd, met slechts zes familieleden. Dat maakt voor mij niet uit, het is net als dat er een hele kerk vol zit. Bij een ander moest ik een middenweg zoeken tussen de overleden persoon en de naaste familie, die allebei een verschillende beleving hadden. Bij elke uitvaart gaat het om de overledene en de familie die verder moet. Je kijkt wat voor hen belangrijk is, want je staat in dienst van… Het is mooi om in die dagen te kunnen helpen, want er moet ook heel veel en vaak snel geregeld worden. Ik doe de volledig viering en ben echt voorganger.”

[Wat wil je dan in elk geval meegeven?

,,Er komen drie dingen aan de orde: de menselijk kant met bijvoorbeeld gedichten, herinneringen en in memoriams, er is een evangelielezing en overweging en ten derde de absoute (laatste zegeningen met wijwater en wierook). Je kijkt wat past. De boodschap die ik altijd centraal stel is dat Jezus de weg heeft bereid naar het hiernamaals. Als ik zou sterven, zou ik het fijn vinden dat ik alles los kan laten. Dat je de dingen die je goed en niet goed hebt gedaan, een plek kunt geven. Want ik zie heel vaak dat mensen bang zijn. Ze vragen zich af of ze wel goed geleefd hebben. Maar iedereen heeft zijn mooie en minder mooie kanten. Ik ben ook geen heilig boontje. Ik zou mensen gunnen dat ze ruimte vinden om alles los te laten. Dat ze zichzelf kunnen vergeven en in vrede en vertrouwen heen kunnen gaan. Maar dit is in elke viering anders. Je kijkt wat er bij een familie past en daar pas je de lezing en overweging en gebeden en liederen op aan. Natuurlijk in nauw overleg met alle andere vrijwilligers zoals het koor, koster, de vouwers en bloemengroep. Onlangs was ik bij de uitvaart van een oom, waar veel familieleden niet bij konden zijn, vanwege de coronatijd. Dat vond ik wel heel heftig. Het is heel belangrijk dat de naam van een overleden persoon genoemd worden.”

[Je gelooft in een hiernamaals?

,,Ja. Het is durven vertrouwen en een overgave. Veel is niet te beredeneren of te controleren. Ik geloof daarin. Het is voor mij overgave, loslaten, berusten en accepteren. Ik baseer dit op de dingen die ik lees, meemaak en combineer. Zo las ik het boek ‘De meeste mensen deugen’ van Bregman, waarin hij wijst op het negatieve nieuws dat je in de media ziet. Ik vind ook dat dit mij niet helpt in mijn leven. Ik doe zo goed mogelijk wat ik kan op mijn plek. Dat er nu een coronavirus bestaat, is natuurlijk heel beangstigend, maar daar zijn we zelf bij en daar moeten we iets aan doen. Wij zijn aan zet.”

[Welke gebeurtenis in je leven veroorzaakte een schaduwkant in je leven?

,,Toen ik twaalf was, brandde onze boerderij af. Mijn ouders zeiden toen: ‘Er is niemand overleden, we gaan gewoon door’. Dat heb ik heel lang weggestopt, maar het had toch een grote impact op mij, zonder dat ik dit meteen in de gaten had. Want ik verloor de plek waar ik opgegroeid was. Dat was toch een traumatisch verlies en dit had ik geparkeerd in mijn lijf. ”

[Dat heeft te maken met ‘Omgaan met verlies’, de verkorte hbo-opleiding die je deed. Wat leerde je daar?

,,De meeste mensen denken dan vaak alleen aan het verliezen van personen, maar je kunt ook denken aan verlies op andere gebieden, zoals werk, gezondheid, je (woon)plek en de invulling van je leven. Bij dat laatste aspect kun je wijzen op de gevolgen die de coronacrisis voor mensen heeft. Verschillende vormen van verlies in je leven kunnen zich opstapelen. Mensen kunnen veel hebben en dat verschilt per persoon, maar als jouw stapel van verliezen te hoog wordt, val je om. Hoeveel je kunt dragen, welke veerkracht je hebt, heeft vaak te maken met waar je vandaan komt wat je van huis uit hebt meegekregen en of je hulpbronnen hebt waar je steun-kracht uit put.”

[Dat is ook toepasbaar op die boerderijbrand van vroeger?

,,Inderdaad. Toen die belevenis bij mij weer naar boven kwam, heb ik twee poppen - die destijds uit de brand gered waren en door mijn moeder gerestaureerd - uit een oude doos gehaald en op mijn bureau gezet. Om ze de plek te geven die ze verdienen. Om dat traumatische stuk niet weg te stoppen en het een plek te geven die het verdient. Dat ik het durf te laten zien, omdat het voor mij belangrijk is. Ik heb er in een presentatie ook over verteld en voor het eerst foto´s van laten zien. Dat was een grote stap in de erkenning van iets wat je verloren hebt. Ik was er ook door verrast dat ik dit nog zo in mijn lijf had zitten. Mensen lopen vaak vast op het werk, met hun gezondheid of in hun huwelijk doordat ze dit soort ervaringen niet her/ en erkennen. Dat verlies zet zich vast in je lichaam en je gedrag, maar mensen drukken dat vaak weg, negeren heten willen daar niet naar kijken. Rond dit thema wil ik als rouw-en verliesbegeleider een praktijk beginnen, om een stuk met mensen ´mee te lopen´ zodat ze zelf hun verliezen herkennen en ervaren welke invloed dat heeft op je zijn en hoe je in het leven staat. Je gaat met mensen aan de slag om te kijken wat de achterliggende oorzaak is. Het is een heel boeiend onderwerp.”

[Je man serveerde kerstkransjes bij de koffie. Wat zegt Kerstmis jou?

,,Nou, kijk. Hier staat een hele mooie kerststal in de woonkamer. Die was van mijn vader die overleden is. Deze kerststal is mij heel dierbaar en heeft een grote emotionele waarde. Het is de belichaming van mijn katholieke opvoeding.”

[Wat spreekt je daarbij aan qua symboliek?

,,Op zoek gaan naar het licht. De tekst van de engel die boven het stalletje hangt is: ‘Ere zijn God'. Er hangt ook een engeltje in de kerstboom en die kreeg ik van een parochiaan uit de wijk waar ik contactpersoon ben. Ze deelde die uit aan mensen die een engel in haar leven zijn. Je vraagt je zelf vaak af of je het allemaal wel goed doet, maar als je dan zoiets krijgt, word ik daar heel blij van. De betekenis, daar kan geen versiering tegenop. Het is een soort bevestiging van: ‘fijn dat je er bent'.”

[Wat vind je de mooiste muziek?

,,Vroeger speelde ik dwarsfluit en speelde in in de Harmonie. Ik vind de zang van het koor tijdens de vieringen in de kerk heel erg belangrijk, onmisbaar eigenlijk. Muziek brengt heel veel teweeg voor de beleving en versterking van je geloof. Voor mijn eindwerkstuk van de opleiding ‘Omgaan met verlies' heb ik het lied ‘Shape of my heart' van Sting gebruikt. Want de vorm van je hart is niet altijd rond en mooi rood doorbloed. In de loop van je leven kan het worden beschadigd, of minder doorbloed raken. En het masker, waarover Sting zingt, wat mensen dragen, voorkomt dan dat je de echte vorm van het hart te zien krijgt. Achter het masker zit, als je het te zien krijgt, vaak een heel ander verhaal.”