‘Bezig met dieren, maar [niet om rijk te worden’

16 december 2020 om 07:55

Bij Jeroen Pauw, Op1 en Eva Jinek zat hij aan tafel. Op televisie was hij een bekend gezicht tijdens de boerenprotestacties. Bart Kemp (43) is voorzitter van Agractie Nederland en daarom was 2020 een intens jaar voor de schapenboer uit Ede, randje Lunteren. Hoe doe je dat als je het christelijk geloof ook serieus neemt?

Pakt de organisatie Farmers Defence Force het anders aan dan Agractie, als het gaat over opkomen voor de belangen van boeren?

,,Ja, we behartigen de belangen van boeren vanaf oktober 2019. De eerste actie was bedoeld als eyeopener, om aandacht te vragen voor de positie van de agrarische sector. Omdat we zien dat er steeds meer regelgeving in Den Haag wordt gemaakt, zonder kennis van de praktijk. Het is begonnen met één appje in september 2019, daarna is hier een netwerk uit ontstaan. We werken nu structureel in een bestuur met zo’n twintig personen uit het hele land, terwijl we met de verschillende sociale media zo’n honderdduizend boeren en betrokkenen bereiken. De inzet is om dit op een duidelijke manier onder de aandacht te brengen. Dat ondersteunen we met ludieke en publieksvriendelijke acties. Zo hielden we vorig jaar een brunch in het centrum van Amsterdam, waar tienduizenden bezoekers op afkwamen. Hier gingen we het gesprek aan. Dit deden we nog een keer in Rotterdam en recent zijn er op honderd locaties in steden kisten met appels neergezet. We zijn als organisatie niet zo gecharmeerd van grote acties, met het blokkeren van wegen. Wel hebben we een educatief project ‘Boer in de klas’, waarbij we met kennisoverdracht boer en burger verbinden. Er zijn nu honderdtwintig agrariërs bij betrokken. Maar de focus ligt op inhoudelijke gesprekken over de dossiers op de ministeries.”

[In hoeverre speelt je levensovertuiging een rol bij actie voeren?

,,Een actie moet een doel dienen, en dat is de aandacht op een onderwerp vestigen. Daar hoort blokkeren, chanteren of afdwingen niet bij. Je mag best aandacht vragen voor een thema, als je vindt dat dit ondersneeuwt, maar je moet het in dit land samen doen. Dat heeft alles te maken met een visie op hoe je met elkaar omgaat.”

[Wat heeft dit het afgelopen jaar met je gedaan?

,,De laatste weken waren erg vermoeiend, omdat we het gevoel hadden dat het vechten tegen de bierkaai was. We hebben net gehoord dat de nieuwe stikstofwet door de Tweede Kamer is aangenomen. Dan zie je dat er nog een flinke schep bovenop is gedaan, die heel veel boeren de kop gaat kosten. Melkveehouders zitten bijvoorbeeld helemaal klem, want de literprijs is net zo hoog als veertig jaar geleden, terwijl de kosten steeds meer omhoog gingen. Boeren zien de portemonnee steeds leger worden, zodat ze het hoofd nog maar nét boven water kunnen houden. Het zijn lastige dilemma’s, want er moet een balans ontstaan tussen ruimte voor wonen, ontwikkeling, natuur en een vitaal platteland waar voedsel geproduceerd wordt.”

[Is de frustratie groot, dat het resultaat - na grote inspanningen - niet is wat je hoopte?

,,Je probeert twee werelden te verbinden, waar je een beetje tussen staat: die van de boeren die aan alle kanten klem zitten en de Haagse politiek, met veel ambtenaren die kijken vanuit de wetenschap, maar niet de beleving van de praktijk op het boerenland hebben. Ze dwingen alles af met wet-en regelgeving.”

[Minister van Landbouw Carola Schouten staat aan het roer en zij is van de ChristenUnie. Kun je haar volgen zoals zij in haar vak ook christen wil zijn, mede na haar uitgebreide portret bij Zomergasten op de televisie?

,,Carola is als boerendochter opgegroeid. Toen zij jong was is haar vader door een bedrijfsongeval overleden. Op haar zeventiende kwam ze in een achterstandswijk in Rotterdam terecht. Ze heeft echt niet het gevoel en de ervaring bij het moderne boeren. Nu slaat ze de plank absoluut mis. Er is ruimte voor een nichemarkt, met lokale, bijzondere en duurdere producten, maar dat is maximaal twintig procent van de markt. De rest zal verder moeten op de route van schaalvergroting en goedkoop produceren. Want consumenten kiezen toch voor het goedkopere product. Ze kwam met een kringloopvisie, maar daar is nog niks van terechtgekomen. Dat gebeurt ook niet, want de supermarkten stellen de consument en een lage prijs als prioriteit. En de boer moet toch afzet hebben. Mijn buurman is na tien jaar biologisch eieren produceren toch overgegaan naar een reguliere methode.”

[Wat is kernachtig je persoonlijke geschiedenis?

,,Ik ben in de Betuwe opgegroeid en agrarisch opgeleid, maar heb een jaar of tien andere dingen gedaan. Eind 2006 heb ik deze boerderij gekocht, waar we nu wonen. Ik ben getrouwd met Jennifer Kemp-Hendriksen uit Ederveen en we hebben vier kinderen: Elbert, Sanne, Merel en Rens (glimlacht).”

[Wat hebben jullie zelf voor bedrijf?

,,Sinds een jaar of vijf hebben we een schapenhouderij (Valleilam.nl) met zo’n vierhonderd dieren. Onze slogan is: ‘Duurzaam en eerlijk natuurvlees’. Daarom grazen onze dieren het hele jaar op kruidenrijke weiden. Die bieden we natuurlijke schuilmogelijkheid tegen zon, wind en regen door aanplant van bosplantsoenen en boompartijen, met veel aandacht voor landschap en diversiteit. Onze dieren eten speciale grassen met kruiden voor smakelijk, natuurvlees en biologische resistentie tegen wormen en parasieten. Wij gebruiken geen chemische meststoffen of bestrijdingsmiddelen. Dit is vooral ook omdat het bij ons en onze omgeving past onze dieren op deze manier te houden en het land zo te gebruiken.

[Je bent lid van de Gereformeerde Gemeente in Nederland in Barneveld. Heb je zelf steun aan het geloof in zo’n moeilijk jaar?

,,Ja, natuurlijk breng je dat in gebed. Zo probeer je een weg te zoeken en het over te geven. Wat niet wegneemt dat het heel lastig blijft. Want je zou liever constructieve stappen vooruit zien. De boeren krijgen toch keer op keer het deksel op de neus. Ons persoonlijk raakt het beleid minder, schapen houden rendeert sowieso slecht. Maar ik heb een andere uitgangspositie, door de bedrijven die ik eertijds had. Het is voor mij meer een manier van leven. Dat je thuis bent, met je vrouw en je kinderen die je ziet opgroeien. Bezig met je dieren en niet om voor het geld te gaan en rijk te worden. ”

[In hoeverre zie je Gods hand in het politieke beleid?

,,Natuurlijk is Zijn hand overal, maar welke kant Hij dit op leidt, weet ik niet. Het is elke keer spiegelen over waar je goed aan doet. Op welke manier zijn de belangen het best gediend? In het DNA van Agractie zoeken we naar balans van belangen en verbinding. Maar je leeft in het vertrouwen dat de uitkomst niet in onze hand ligt. Tegelijkertijd is dit vaak de manier waarop wij mensen met elkaar omgaan, met visies, keuzes, onbegrip, verdeeldheid en polarisatie. We hebben veel contact met de SGP, maar die partij stond vorige week voor een moeilijke keuze uit twee kwaden rond het stikstofprobleem. Zo moet je ze heel vaak maken. Maar je kunt aan de zijlijn blijven staan en roepen dat niks deugt, of je probeert het beste eruit te slepen.”

[In hoeverre kun of mag je God bidden om concrete zaken?

,,Je zoekt een weg, waarvan je vindt dat dit het beste is. Daar kun je God zeker wel om bidden, met de vraag of dit mag lukken. Maar het kan zijn dat het niet lukt en dan stel ik Hem daar absoluut niet voor aansprakelijk. Omdat ik zie dat we er zelf meer een puinhoop van maken. Het is wel moeilijk om in alle rumoer je weg te vinden, omdat er veel dingen gebeuren die dicht raken aan je principes. Zo waren er vandaag blokkades bij distributiecentra, waar ook onze naam regelmatig bij gebruikt wordt, terwijl we geen organisator waren. Dat is een spanningsveld.”

[Je houdt schapen. Spreekt de gelijkenis van het verloren schaap je bijzonder aan?

,,Er zijn veel bijbelse metaforen met schapen, en dat is niet voor niets. Mozes loopt veertig jaar met deze dieren door de woestijn en de aartsvaders waren herdersvorsten. Jezus wordt met een lam vergeleken, als offer voor mensen. Je herkent het karakter van het schaap dat zich overgeeft. Ik voel met schapen en het land een hele sterke verbinding met de aarde. Dat je eruit voort komt en er naar terugkeert. Dat is het mooie van de oorspronkelijke boer, om dichtbij de natuur en de seizoenen te leven, waar je je kunt verbazen over de bloemen en het gras dat groeit. En de blijdschap die dat geeft, want daar zie ik Gods schepping. Zo ervaar ik ook de zegen die je leest in de psalmen, zoals nummer 65. Daarom ben ik met Valleilam begonnen, omdat ik voorheen in andere bedrijven teveel meeging in de ratrace van de economie.”

[Met Agractie stort je je daar toch wel weer een beetje in, niet?

,,Precies. Daarom heb ik in juni tegen het bestuur gezegd dat ik dit tot het eind van dit jaar doe. Daarna praten we er weer over. Want ik merk dat ik nu veel in het vergaderleven en de dossiers word getrokken. Dat legt een flink beslag op je leven en resulteert in drukte en stress. Tegelijk zie ik dat Agractie nodig is. Want het gaat de boer niet om rijk te worden, maar om te overleven en een gewone boterham te verdienen. Maar de boeren die willen overleven, moeten mee in de schaalvergroting en modernisering.”

[Wat zegt jou de vergelijking van Jezus, die als Lam en Offer geslacht werd?

,,Dat is het hart van het evangelie. In de mooie schepping ervaar je ook gebrokenheid, ook in de omgang met elkaar. Daarom moet er iets gebeuren om dat te herstellen. Dit is tegelijk het wonder wat we niet kunnen begrijpen. God wil toch naar ons omzien, ook al zijn we schapen die telkens tegenstribbelen en van Hem weglopen.”

[Over schapen gesproken. Pink Floyd heeft een nummer met Sheep als titel, waarin de rockband gelovige mensen schetst als schapen die blind als kuddedieren achter een leider aanlopen. Dat zou cultureel en dom kuddegedrag zijn. Wat vind je daarvan?

,,Ik heb van alles in mijn leven meegemaakt, waarin ik ook flink getwijfeld heb. In mijn jeugd keerde ik me radicaal tegen het geloof en alles wat me in mijn opvoeding was bijgebracht. Ik keek over de grens en heb me verdiept in andere religies. Er zijn veel uitingen in het christendom die inderdaad bij kuddegedrag horen. Maar als je iets van God hebt ervaren en de liefde van Hem door zijn Zoon, dan is dat een openbaring en een absolute zekerheid. Dan ben je niet afhankelijk van menselijke gebreken die je ziet in levenswijzen, bij dominees, in protocollen en cultuur. Uiteindelijk gaat het om God en jouw hart, hoe je in verbinding staat tot je Schepper. De relatie moet hersteld worden en dat is een dagelijkse strijd. Want het is geen goedkope zaak en zeer persoonlijk. Ik denk niet licht over God. Je ziet immers hoe onmetelijk groot Hij is en hoe onmetelijk klein je zelf bent. Je kunt je heel groot en sterk voelen, maar er blijft van ons niets over.”

[Dan lijkt een mens vrij machteloos, waardoor je je neerslachtig zou kunnen voelen?

,,Soms wel. Het is niet altijd makkelijk, want je maakt het jezelf vaak moeilijk, door van God weg te lopen. Ik breng er zelf maar bar weinig van terecht. Als je naar die menselijkheid kijkt, kan je dat de put in drukken, terwijl ik geloof dat de Heilige Geest zich niet laat sturen volgens een specifiek protocol of visie. Ik geloof in een bijbelse bekering, maar hoe en op welk moment, dat is voor elk mens een wonder. David schrijft in de psalmen dat er grote vreugde is als we Gods geboden houden, maar dat is ook de grootste en onmogelijke opgave die er voor een mens bestaat. Want je hebt een hart dat je telkens van Hem weg laat lopen. Die onvolmaaktheid wijst er telkens op dat we verlossing en vergeving nodig hebben. De komst van Christus met Kerstmis en Zijn sterven aan het kruis voor ons zijn even grote wonderen. ”

[‘De herdertjes lagen bij nachte, zij hadden hun schaapjes geteld’. Vind je dat met Kerst een mooi lied?

,,Het is mooi om kinderen te horen zingen. Wij maken daar een feestje van, maar je kunt met Kerst ook intens verdrietig zijn. Omdat het nodig was dat Jezus voor jou op aarde kwam. Als je die diepte met Kerst mag ervaren, dan is het pas echt feest. Dan heb je geen behoefte aan een driegangendiner. Dat is de rijkdom van Kerst. Dan heb je daar geen lichtjes en show bij nodig, maar ga je iets begrijpen van Maria die zong ‘Mijn ziel verheft Gods eer, mijn geest mag blij de Heer, mijn Zaligmaker noemen’. Dat is geen dagelijkse kost, maar daar hoeft het ook geen 25 december voor te zijn. Dan word je zelf klein en God groot.”