‘Jezus van zijn voetstuk halen, [dat gebeurt niet’

29 september 2020 om 14:25

Ze zijn flink vergroeid met de Gereformeerde Kerk aan de Oranjestraat in Lunteren. Het predikantenechtpaar Wim (67) en Ria (63) Scheltens droeg gezamenlijk als herders de zorg voor de kudde, maar na 25 jaar moet de gemeente op zoek naar opvolgers.

De pastorie, pal naast het kerkgebouw, is van de kerk. Dus gaan Wim en Ria op zoek naar een huis in Lunteren, het dorp waar ze graag blijven wonen. De diversiteit van het interieur is groot, met een sticker van Feyenoord, een collage met grappige apenkoppen, de spreuk ‘Achter de wolken schijnt de liefde van God’ (van Visje), stapels tijdschriften en boeken.

Een groot rood hart met bloemen herinnert aan het afscheid op zondag 20 september, net als de vele dankbetuigingen en herinneringen die kerkleden opschreven. Ze zijn verzameld in een doos, bekleed met foto’s van het glas-in-lood-raam van De Goede Herder en de paaskaars. Wim en Ria zijn dankbaar. ,,Het zijn allemaal herinneringen: vrolijke, maar ook veel verdrietige. Die vergeet je nooit meer. De afscheidsdag was fijn. De stemming was niet zwaarmoedig of sentimenteel, maar blijmoedig en dankbaar. Dat past precies bij onze kerksfeer. De nadruk lag in al die jaren immers op de blijdschap van het geloof. Als we dat stempel mochten drukken, dan ben ik daar heel blij mee. We lazen dit gelukkig ook wel terug in veel reacties. Ik vond het ontroerend dat mensen zeggen dat we altijd een luisterend oor hadden.” Wims echtgenote benadrukt ook het blijmoedige karakter van het geloof: ,,Er staat in een psalm dat de bergen het uitjubelen en dat de rivieren klappen in de handen. Daarom hoef je niet met een uitgestreken gezicht in de kerk te zitten.”

Tegelijk bagatelliseren ze niet het verdriet, dat in al die jaren ook de ruimte kreeg. Ze herinneren zich dierbare momenten van kerkleden die elkaar konden troosten nadat familieleden hen ontvallen waren. Wim en Ria zagen het vanaf de kansel gebeuren in de kerkzaal. En dat ontroerde. ,,God is erbij. Hij drukt je niet weg. Het is de hoop die in je is. Zondag wees ik nog op dat hart, wat expres zo groot gemaakt is, omdat Paulus zegt dat liefde de meeste is. Het hart van God is zó groot, dat we er allemaal inpassen, ook al zijn we niet volmaakt.”

KROONTEKSTEN Wim steekt van wal. Hij vertelt hoe ingewikkeld het is om kerkdiensten in coronatijd eventueel weer gewoon te houden, als er goede ventilatie is in het kerkgebouw. Niet alle gemeenteleden kunnen in de kerk en daarom maken velen nog de diensten online mee. Hij legt een boekje op tafel met de titel ‘Kroonteksten in coronatijd’, waarin preken opgetekend staan, plus enkele columns. Bovendien schreef hij de afgelopen maanden ‘Elke dag opnieuw’, een bundel met pastorale herinneringen en teksten die hij sprak of schreef. Scheltens is bovendien hoofdredacteur van het blad Confessioneel Credo, een uitgave van BDUvakmedia.

Ria benadrukt dat voor hen het geloof ook altijd iets is waar mensen handen en voeten aan geven. ,,Liefde voor alle mensen die de Here God op je weg plaatst. Dat is heel breed. En niet om iemand bijbelteksten onder de neus te wrijven of hoogdravende gesprekken te voeren. Soms is contact maken eenvoudig.” In de afgelopen jaren weifelde ze dan ook geen moment om naar families in het dorp toe te gaan, als die zeer dramatische gebeurtenissen voor hun kiezen kregen. Als ze geen kerkleden waren, deed dat er niet toe.

VERWATERING Uiteraard is het echtpaar niet blij dat er in de loop der jaren ook kerkleden zijn vertrokken. Het ledenaantal is gekrompen, door het overlijden van leden en doordat mensen zich eerder laten uitschrijven dan vroeger. ,,En omdat we altijd het kruis, de opstanding en de verzoening blijven verkondigen. Ik heb een keer met kracht gezegd dat de zaak stagneert als verzoening niet doorwerkt in verzoeningsgezindheid. Dat heeft te maken met de kern waar je kerk voor bent. Daarna heb ik mensen die ruzie hadden nooit meer gezien. Dat is blijkbaar een druppel geweest, dat vind ik wel lastig om mee om te gaan”, licht Wim toe.

In de Scheltens-jaren zijn er enkele gezinnen naar een andere kerk vertrokken toen besloten werd om kinderen aan het avondmaal te laten gaan. Wim vindt eigenlijk dat dit sacrament op die manier juist meer een accentuering van het geloof is dan een verwatering. ,,Er zijn ook gezinnen weggegaan, omdat ze gaandeweg in hun persoonlijke ontwikkeling erachter kwamen dat ze vrijzinnig zijn”, vult Ria aan.

Het echtpaar heeft zich niks aangetrokken van een soort ‘houdbaarheidsdatum’ die predikanten in één gemeente zouden hebben. ,,Er bestaat inderdaad een trend binnen de PKN dat je na twaalf jaar toch ergens weg zou moeten. Dat heb ik altijd vreemd gevonden. Een emeritus-predikant die hier kwam, vond het bijzonder dat ik na twintig jaar nog fris kon preken. Ik denk dat je als predikant en gemeente op elkaar ingespeeld raakt. Dat men de diepgang meer doorgrondt.”

SPEELBORD Ria zegt dat zij ook altijd gemeentepredikant wilde zijn op alle fronten, wat bij potentiële beroepen van andere gemeenten soms niet werd begrepen. Wim: ,,We hebben in de loop der jaren geleerd om elkaar aan te vullen.” Formeel is hij voor honderd procent en Ria voor twintig procent in dienst, maar in de praktijk pakte dit anders uit. Dopen, avondmaal vieren en catechisaties geven, hebben ze allebei altijd gedaan, terwijl Wim voorgaat in driekwart van de diensten. ,,We leggen diverse accenten”, verklaart Ria. ,,Zo vind ik het mooi om bij het avondmaal de mensen elkaar te laten begroeten in de naam van Christus, maar Wim houdt daar niet van. Toch hoeven dit soort verschillen elkaar niet te bijten. Wel spreken we af hoe enkele dingen qua liturgie standaard verlopen. Maar ik moest wel lachen dat iemand vroeg waarom ik niet met mijn toga in een koffer naar de kerk kom. Of waarom ik water wil en geen sinaasappelsap (lacht). We moeten ons niet uit elkaar laten spelen. Je kunt beter bij jezelf blijven. Je bent geen pion op het speelbord van een ander.”

In die zin is het echtpaar zich ervan bewust dat mensen hen weleens ongenuanceerd en eenzijdig neerzetten als Wim de theoloog/leraar en Ria als de sociale moeder/herder van de kerk. ,,Dat klopt gewoon niet. Zo is Ria gevraagd om binnenkort een lezing over Dietrich Bonhoeffer te houden, waar een professor haar voor vroeg. Aan de andere kant maakte ze weleens een pan soep voor een groep in de kerk, waarmee ze het accent wilde leggen op gastvrijheid”, zegt Wim. Omgekeerde wijst Ria erop dat haar echtgenoot een groot hart heeft voor vluchtelingen en dat hij voor talloze mensen uit de kerk van grote betekenis mocht zijn aan hun sterfbed. ,,En dan heb je geen boekenkast bij je hoor. Het is jammer als mensen soms met een eenzijdig beeld van personen aan de haal gaan.”

HARTSTOCHT Ria is vanaf 1998 ook leerkracht in klassen van de openbare basisschool De Sprong, waar ze bijbelverhalen vertelt. Dit zal ze blijven doen. ,,Kinderen stellen directe vragen en dat vind ik prachtig. Sinds juni dit jaar doe ik dit ook in Harskamp op De Roedel.” Wim preekte ook graag elders in den lande, waardoor hij goede contacten opbouwde met gemeentes in Amsterdam, Rotterdam en Scheveningen. ,,Dat geeft je ook een beetje zuurstof, want door gesprekken in die steden, leer je weer. Zo zag ik aan het strand een keer dat een vrouw in het zand schreef ‘Rob is gek’, want zij had ruzie met haar man. Toen zei ik: ‘Jezus schreef ook in het zand, maar je weet zeker dat Hij nooit zoiets zou schrijven’. Iemand uit Scheveningen maakte na afloop een mooie opmerking: ‘Dominee, wat we ook op het strand schrijven, af en toe komt er vloed en is het ook weer weg’. Dat kon ik dan weer mooi in Lunteren vertellen. Zo groeit een verhaal. Dat vind ik een leuke wisselwerking.”

Inspiratie vindt Scheltens ook in Jeruzalem, waar hij graag spreekt met Joden. ,,In een brief van Paulus aan de Efeziërs lees je dat we opgenomen zijn in het geslacht van Israël. Door Christus worden wij lid van het burgerschap van Gods volk. Ik heb daardoor meer aardigheid gekregen aan het Oude Testament. Het leven, de hartstocht, teleurstellingen, verdriet, ontreddering en hoop krijgen daar een zeer grote plaats. Daardoor ervaren ze de band met God eerder sterker dan dat ze van Hem afdrijven. Dat vind ik een contrast met wat ik nog weleens merk bij mensen die in ons land afknappen op de kerk, want ze vinden zich niet vriendelijk genoeg behandeld. Wat kies je dan?”

VLUCHTELINGEN Ria voegt toe dat ze Israël in de huidige tijd niet kritiekloos wil bezien, terwijl de Scheltens wars zijn van antisemitisme, racisme en discriminatie. Wim lepelt een anekdote op dat een Surinaamse verpleegster hem in het ziekenhuis zeer vriendelijk had verzorgd. De Lunteranen leerden de afgelopen jaren veel Iraniërs en Syriërs kennen, die goede vrienden werden. ,,De meesten zijn interessante en hartelijke mensen. Ze zijn een aanwinst voor ons volk en zetten de schouders eronder. En dat terwijl veel asielzoekers - vanwege teleurstellingen - op een punt komen dat ze zelfmoord willen plegen. Daarom vind ik het fijn dat we in Lunteren een kerkenraad hebben die over dit thema niet haar schouders ophaalt, maar aan de slag gaat met wat er op je bord komt. Ook in het Westhoffhuis is er een avond over vluchtelingen geweest. We zijn in dit dorp gewend om aan te pakken, dat wil ik graag stimuleren.”

Scheltens benadrukt de ethische spits, waar het in het christendom volgens hem om draait. Hij merkt dat dit aanspreekt bij de islamieten die hij ontmoet. Zijn vrouw voegt toe dat ze merkt dat veel van hen onder de indruk zijn van een God die liefdevol is.

Wim en Ria woonden samen ook veertien jaar in Glimmen, waar Wim predikant was. Het dorp ligt in Groningen, de provincie waar Ria als kind in Ten Boer opgroeide. Wim komt van oorsprong uit de gemeente Bloemendaal, de bekende badplaats vlakbij Haarlem. Het stel ontmoette elkaar als student aan de Theologische Universiteit in Kampen.

FEYENOORD ,,Het voelt vreemd dat ik ga stoppen”, zegt Wim. ,,Maar ik blijf preken en schrijven. Bij de EO ben ik betrokken bij het radio-5-programma ‘Ik zou weleens willen weten’. Ook werk ik mee aan het programma Kerkvenster bij de lokale omroep Ede FM. We nemen afscheid van ons werk, maar niet van de mensen. De eerste verantwoordelijkheid is nu weg en daar ben ik wel blij mee. Ik heb een museumjaarkaart en die ga ik nog meer gebruiken.”

Ria wordt voor twintig procent predikant bij de Gereformeerde Kerk in Renswoude/Ederveen, naast zo’n twintig preekbeurten per jaar in dit dorp. ,,Ik ga meer diensten doen en dat vind ik mooi. Want op zondag komen veel aspecten samen, ook van de pastorale gesprekken. De contacten zijn hier al heel plezierig. De lijntjes zijn er kort.” De Lunterse zal hier vier jaar lang de plek innemen van ds. Maarten Hameete.

Ongetwijfeld ziet Ria ook weer eens kans om De Kuip te bezoeken voor een voetbalwedstrijd van Feyenoord. Nee, sportverdwazing wil ze het niet noemen. Liever staat ze even stil bij de dag dat hier de overleden fans werden herdacht. ,,Dat is indrukwekkend. Op een groot doek stond ook de naam van Chris, een neef van ons die overleden is. ‘You will never walk alone’ stond erbij en dat is oorspronkelijk een spiritual. En als je daar goed over nadenkt is dat ook Psalm 139. Dat God je bij de hand pakt. We waren onder de indruk dat zo’n schreeuwerig publiek in De Kuip nu helemaal stil was. Ik houd van het spelletje, al vind ik het idioot dat die jongens zoveel geld verdienen. Iedereen mag voor zijn eigen club zijn, maar je moet er simpel mee omgaan.”

Het Engelse geuzenlied van Liverpool klonk zelfs een keer in een kerkdienst, maar Wim maakt duidelijk dat niet alles zomaar kan in de Lunterse Gereformeerde Kerk. ,,Niet die flauwekul van bang zijn voor de Here God, maar Christus staat wel centraal. Jezus van Zijn voetstuk halen, dat gebeurt niet.”

[Per 1 november komt er een vervangende predikant voor anderhalve dag in Lunteren, ds. Henk Makkinga uit Doetinchem. Een beroepingscommissie gaat zich buigen over een nieuwe eigen predikant.