Het jaar van de [wilde eend]
8 mei 2020 om 13:05Aan de oever van de vijver voor de Intratuin aan de Scherpenzeelseweg in Barneveld zit een gezinnetje wilde eend: de vader en wat verderop de moeder met om zich heen liefst twaalf kuikens van enkele weken oud. Dat is bijzonder, want meestal wordt de kinderschaar van een eendenmoeder al binnen enkele dagen drastisch uitgedund. De schattige donsballetjes vallen ten prooi aan reigers, snoeken, bunzings, ratten, katten en ander gespuis.
,,Eten en gegeten worden, dat hoort bij de natuur'', zegt Loes van den Bremer van Sovon. ,,Maar we vermoeden dat er de laatste jaren te weinig kuikens groot worden om het aantal wilde eenden op peil te houden.” Sinds 1990 daalden de aantallen namelijk met een zorgwekkende dertig procent. Onderzoek toonde geen verband aan met jachtdruk en de legsels lijken niet kleiner te zijn geworden. Daardoor rees het vermoeden dat kuikensterfte de oorzaak zou kunnen zijn van de afname. Om die reden startte Sovon in 2016 een burgerwetenschap-project: iedereen kan waarnemingen doorgeven van eendenkuikens en zo bijdragen aan kennis over de soort.
De vogelorganisatie stelt ieder jaar een vogelsoort die het moeilijk heeft centraal. Omdat het eendenkuikenproject nog steeds niet voldoende gegevens heeft opgeleverd voor goed zicht op wat precies de knelpunten zijn, werd 2020 gekozen als Jaar van de Wilde Eend. De onderzoeksinspanningen worden verdubbeld, om aan het einde van het jaar een beeld te hebben hoe de wilde eend kan worden geholpen.
,,Na lang zoeken vond ik bij mij in de buurt eindelijk een moedereend met twaalf kuikens”, vertelt Loes, die samen met collega en eendenkenner Erik Kleyheeg het project coördineert. ,,Een paar dagen later waren er nog maar zes, nog wat later drie en ik betwijfel of er nu nog over zijn. Maar we zijn er nog niet achter wat het probleem is: minder insecten, meer roofdieren?”
Naast kuikentellingen - het allermooist is een koppel wekenlang te volgen en regelmatig te tellen hoeveel kuikens er nog in leven zijn - wordt dit jaar ook gelet op de verhouding van mannetjes en vrouwtjes. Er lijken namelijk meer mannetjes te zijn, terwijl de vrouwtjes zorgen voor de jongen. Door waarnemingen (liefst met foto) door te geven via jaarvandewildeeend.nl, waarneming.nl of eendenkuikens@gmail.com kunt u een bijdrage leveren. Best grappig als Sovon in december met een onderzoeksrapport komt waar u of jij aan hebt meegewerkt.
De wilde eend is een nestvlieder. Net als bij hoenders, weidevogels en andere grondbroeders zijn de jongen meteen als ze uit het ei kruipen voorzien van een donsverenpakje en kunnen ze gelijk lopen - in het geval van de eenden regelrecht naar het water. Daar voelen ze zich het veiligst en daar is vaak ook het meeste te eten: insecten voor de kuikens, waterplanten voor de oudere eenden.
In de Barneveldse Beek en in de singel in het dorp zitten volop eenden, maar kuikens moet je er met een lampje zoeken. In een waterpartij aan de Plantagelaan zwemt wel een moedereend met een koppel jongen, acht kuikentjes. In linie komen ze aanzwemmen, elk een v-vormig spoor achterlatend, richting het riet in de hoek. Tussen stengels en drijvend afval door zwemmen moeder en kinderen op zoek naar wat eetbaars. Een kuiken bestudeert een drijvende wortelstok van een waterplant. Zijn zusje onderzoekt de rietstengels.
Op bijna hetzelfde moment zwemt in een ven op Erica (Klein Bylaer) een moedereend met een stuk of zes jongen - nauwkeurig tellen is lastig, want ze blijven half verscholen tussen de moerasplanten waar ze aan het voedselzoeken zijn. In de vrije natuur zijn ze schuwer dan in het dorp. Moedereend grondelt af en toe - dat typische gedrag van bepaalde eendensoorten, waarbij ze de kop diep onder water steken en het achterlijf recht omhoog. De kuikens houden het voorlopig op wat pikken in het water. Maar ze blijven op hun hoede, want het gevaar loert overal.
