Hugo Borst lees komende vrijdag voor uit zijn boeken Ma en Ach Moedertje, waarin hij het dementieproces van zijn moeder op liefdevolle en confronterende wijze beschrijft.
Hugo Borst lees komende vrijdag voor uit zijn boeken Ma en Ach Moedertje, waarin hij het dementieproces van zijn moeder op liefdevolle en confronterende wijze beschrijft. anp / bas Czerwinski

Hugo Borst geeft lezing in Barneveld: ‘Alzheimer is een nietsontziende struikrover’

21 september 2021 om 11:38 Activiteiten

BARNEVELD Hugo Borst staat te trappelen om af te reizen naar Barneveld. Komende vrijdag leest de schrijver in de plaatselijke bibliotheek voor uit zijn boeken ‘Ma’ en ‘Ach Moedertje’, waarin hij het ziekteproces van zijn dementerende moeder op een confronterende en liefdevolle manier beschrijft. ,,Anderhalf jaar heb ik door corona niet kunnen optreden. In Barneveld mag ik eindelijk weer los.’’

De lezing vindt plaats in het kader van de Week van de Dementie, die momenteel in volle gang is. ,,Ik heb mijn moeder negentig jaar lang bij me mogen hebben. De laatste tien jaren waren moeizaam. Eerst overleed mijn vader Henk, waar mijn moeder het moeilijk mee had, omdat ze hem ontzettend miste. Daarna werd ze geconfronteerd met dementie. In mijn columns voor het AD heb ik beschreven hoe dat proces verliep.’’ Later werden die bijdragen gebundeld in de boeken Ma en Ach Moedertje.

De columns van Borst zijn schrijnend en confronterend, maar ook liefdevol en hilarisch. ,,Mijn moeder wist van tevoren dat ik over haar ziekteproces zou schrijven en heeft daar ook haar goedkeuring voor gegeven. Ze had vijf broers en zussen en die zijn allemaal dement geworden. Toen ik een keer had geschreven over haar zus Jos, vroeg ze: ‘’Ga je ook over mij schrijven als ik vergeetachtig word?’’ ,,Ja’’, antwoordde ik, ,,want ik schrijf in mijn columns altijd over de mensen en gebeurtenissen in mijn omgeving’’’. ,,Okee’, zei mijn moeder, ,,als je het dan maar wel op een waardige manier doet.’’ Daar heb ik uiteraard ja op gezegd. Schrijven met genade, dat is altijd mijn uitgangspunt geweest. Tijdens het ziekteproces zijn heel veel foto’s gemaakt. Sommige heb ik bewust niet gepubliceerd, omdat ik ze te confronterend vond.’’

DEMENTIE IS BIJNA OVERAL ,,Dementie is bijna overal. Dat heb ik wel gemerkt tijdens mijn eerdere lezingen in het land. Mijn verhalen zullen heel veel mensen bekend in de oren klinken. Wat ik merkte aan de bezoekers was dat ze mijn boeken herkenbaar en troostrijk vonden. Ik zou bijna zeggen dat mijn optreden een feest van herkenning is, maar dementie is natuurlijk allesbehalve een feest. Laat ik het zo zeggen: mensen vinden het prettig dat ik met mijn boeken en lezingen dementie in al zijn dimensies bespreekbaar heb gemaakt.’’

Juist aan de gesprekken na afloop van zijn lezingen bewaart Borst goede herinneringen. ,,Ik lees in het begin veel voor, maar neem ook alle tijd om vragen van het publiek te beantwoorden, al zeg ik er wel bij dat ik ook niet overal een antwoord op heb. Na afloop ontstaan er vaak mooie gesprekken met mensen die min of meer hetzelfde hebben meegemaakt als ik; als medewerker in de zorg, als familie of als mantelzorger. En van al die verhalen die ik hoor, leer ik zelf ook weer. Vandaar dat ik er ook naar uitkijk om na anderhalf jaar eindelijk weer eens los te mogen gaan.’’

SLECHT GEREGELD In die gesprekken na afloop werd duidelijk dat in een flink aantal Nederlandse verpleeghuizen de zaken slecht geregeld zijn, vaak als gevolg van een gebrek aan personeel. Samen met Carin Gaemers zette hij het manifest Scherp op Ouderenzorg op touw, waarmee hij heel veel media-aandacht genereerde. ,,Te veel kwetsbare ouderen in verpleeghuizen krijgen structureel niet de zorg die zij zo hard nodig hebben´´, staat er te lezen op de site scherpopouderenzorg.nl. ,,Door gebrek aan aandacht zijn te veel verpleeghuisbewoners veroordeeld tot een monotoon bestaan. Dit is een aantasting van hun grondrechten.´´

Het initiatief bleef niet zonder gevolgen. De politiek stak uiteindelijk 2,1 miljard extra in de ouderenzorg. ,,Door die financiële injectie zijn er her en der verbeteringen doorgevoerd, maar in veel verpleeghuizen is de situatie nog altijd zorgwekkend. Dat heeft alles te maken met een tekort aan personeel. Er is te veel uitstroom. Veel oudere, geweldige verzorgers kunnen de werkdruk niet meer aan en geven de pijp aan Maarten. En veel jongeren haken af, omdat de zaken slecht geregeld zijn: te weinig mensen, te veel werk. Dat is een dodelijke combinatie. Ik pleit voor beter werkgeverschap en voor kleinschaligheid, zodat je als zorginstelling echt zorg op maat kunt leveren, omdat de lijnen kort zijn en iedereen elkaar kent. Als een zorginstelling groter wordt, beginnen protocollen de dienst uit te maken en worden de regels belangrijker dan de mensen naar wie omgekeken moet worden. Terwijl de bewoners centraal moeten staan. Als je wordt gediagnosticeerd met vasculaire dementie of een andere hersenblessure, dan weet je dat het vanaf dat moment alleen maar minder wordt. Dat is heftig en confronterend. Mijn moeder werd er heel angstig van.’’

Ondanks het schrijnende ziekteproces houdt Borst in zijn boeken oog voor de tragikomische kanten van het leven in een verpleeghuis. ,,Het was geen leuke periode, maar we hebben ook in die laatste jaren mooie momenten gekend. Er waren -zeker in de beginperiode- genoeg heldere momenten als Alzheimer nog op één oor lag. Dan had mijn moeder tijdelijk weer even haar geheugen terug en konden we samen herinneringen ophalen aan haar man Henk, mijn vader.’’’

LIEFDEVOL Borst beperkt zich in zijn boeken niet alleen tot het ziekteproces van zijn moeder. Hij schrijft ook liefdevol over het huwelijk van zijn ouders en hun gezinsleven. ,,Ik heb een monument voor mijn moeder willen oprichten. Van haar negentig jaren waren de eerste tachtig overwegend mooi. Dan moet je je in zo’n boek niet alleen beperken tot de laatste fase. Mijn moeder was een pittige tante, die meer in haar leven had kunnen bereiken als ze niet naar de huishoudschool was gegaan. Maar ze heeft de schade later ingehaald door heel veel te lezen. Ook hield ze van cultuur, van het theater. Ik deelde haar liefde voor de ´hoge´ cultuur, terwijl ik met mijn vader de liefde deelde voor de ´lage´ cultuur: voetbal. Mijn moeder was enerzijds een baken van rust, maar er was in haar buurt ook altijd wat te beleven. Je kon goed met haar discussiëren en van alles met haar bespreken. Ze was  goed geëmancipeerd. Als je op een verjaardag een seksistische opmerking maakte, dan kreeg je meteen lik op stuk. Heerlijke vrouw was het, van wie ik altijd heel veel heb gehouden.’’

Omdat de zussen en broers van zijn moeder stuk voor stuk werden geteisterd door dementie, kent Borst de ziekte al sinds jaar en dag van dichtbij. ,,Mijn moeder was gelukkig geen wegloper, maar haar zus wel. Op een gegeven moment hebben we maar telefoonnummers van familieleden in de zakken van haar jassen gedaan, zodat we haar altijd konden terugvinden. Mijn moeder werd op een gegeven moment angstig en vroeg juist of we haar naar een verpleeghuis wilden verhuizen. Maar toen ze daar eenmaal zat, nam ze het ons weer enorm kwalijk dat we haar uit haar vertrouwde omgeving hadden gehaald.’’

CONFRONTERENDE DIAGNOSE Omdat dementie een familiekwaal is, houdt Borst er rekening mee dat hij zelf op enig moment ook met de ziekte wordt geconfronteerd. ,,Mijn moeder en haar broers en zussen begonnen allemaal rond hun tachtigste vergeetachtig te worden. Daar kan ik wel vrede mee hebben. Maar als het me nu zou overkomen, zoals die vrouw van een jaar of vijftig uit de ‘’griezelfilm’’ Still Alice, dan...brrrr. Daar moet ik echt niet aan denken. Al lijkt het me hoe dan ook een confronterende diagnose, hoe oud je ook bent. Want het is een eindoordeel hè. Je weet dat het daarna niet meer beter wordt, alleen maar slechter. Maar ja, dat geldt natuurlijk voor meer ziekten. Het leven is wat dat betreft net een loterij. Je weet niet wanneer je aan de beurt bent, je weet niet op welk moment je door welk onheil wordt getroffen. Mijn motto: maak je niet te veel zorgen en leef je leven.’’

FAMILIE SCHUT Borst kijkt uit naar de ontmoeting met het publiek in Barneveld. ,,Van mijn collega Henry Schut, die in de regio is opgegroeid, heb ik begrepen dat de kans aanwezig is dat er familie van hem in de zaal zit. Ze zijn meer dan welkom. Net als in de zorg ben ik bij mijn optredens een groot voorstander van kleinschaligheid. Ik heb voor dertig man gespeeld, maar ook voor zalen van 900 bezoekers. Ik hoop in Barneveld op een betrekkelijk kleine club van maximaal honderd mensen. Dan kan ik oogcontact maken, dan kan ik na de pauze mensen persoonlijk toespreken. Dat is toch leuker dan die massaliteit. Ik heb er in ieder geval ontzettend veel zin in. Ik rijd in een uurtje in totale ontspanning van Rotterdam naar Barneveld en kijk uit naar het contact met de zaal en de gesprekken na afloop. Ik wil nu alvast het volgende tegen mijn gasten zeggen: schroom niet om vragen te stellen, want juist de interactie met de zaal vind ik het leukst.’’

De lezing begint komende vrijdag 24 september om 20.00 uur in de Barneveldse bibliotheek. Kaarten à 12,50 euro zijn verkrijgbaar op www.bibliotheekbarneveld.nl

FRAGMENT UIT ‘MA’

Struikrover

Wanneer openbaarde ma’s ziekte zich? Wanneer besloot mijnheer Alzheimer om bij ma in te trekken? Ik sla mijn laptop open. Onregelmatig heb ik de afgelopen twee jaren aantekeningen gemaakt. Ruim twee jaar geleden schreef ik : ‘Vandaag haar identiteitskaart teruggevonden die ze al een week kwijt was. Zat gewoon in een tas in plaats van in het portemonneetje in het bovenste laatje. Daaruit was een paar weken geleden haar bankpas verdwenen. Maar die was een paar dagen later weer terecht. Ma lijkt wel een goochelaar. Ik tref haar steeds vaker rommelend in laatjes aan. Stopt iets van het ene in het andere laatje. Of ze zoekt iets en, ook meegemaakt, weet dan niet meer wat ze zoekt.’

Dat waren de eerste signalen.
Als kanker een sluipmoordenaar is, wat is Alzheimer dan voor schurk?

,’Alzheimer is een dief’, zegt mijn vrouw, ‘want je mist steeds meer gedachten’.

‘Een struikrover’, zeg ik. ‘Een nietsontziende struikrover. Eerst pakt hij alle nieuwe dingen van je af, daarna de ouwe. Op het laatst wordt ook je kindertijd gestolen en staar je in het verpleeghuis wezenloos voor je uit.’’

Hugo met zijn moeder Joke. Zij overleed in 2018.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie
advertentie