‘We moeten heel hard rennen om nog iets te redden’

DE GLIND Hij maakt zich grote zorgen over de toekomst van onze planeet. ,,Als we de opwarming van de aarde willen afremmen, dan moeten we heel hard rennen om nog iets te redden. Ik zie mezelf als een optimistisch ingesteld mens, maar op dit vlak ben ik ongelooflijk pessimistisch.’’ Een gesprek met Kees van der Werf (71) uit De Glind, die bevlogen avonturierschap combineert met een messcherpe kijk op de samenleving.

Op de tafel ligt het boek Mens/Onmens van schrijver Bas Heijne. In dit essay draait het om de volgende vraag: hoe kunnen we solidair zijn in een wereld die steeds meer versplinterd is, waarin iedereen op zoek is naar iets groters en het algemeen belang het zo vaak aflegt tegen het eigenbelang? Oftewel: kun je mens zijn in een gepolariseerde wereld?

FEITEN ALS MENINGEN Kees van der Werf, bekend van zijn betrokkenheid bij het CDA, Belangvereniging De Glind, de plaatselijke kerk en tal van andere maatschappelijke organisaties en instellingen, steekt meteen van wal. ,,De nuance in veel discussies is zoek. De felste meningen, die je vaak op sociale media voorbij ziet komen, krijgen de meeste aandacht. Als zich weer een actiegroep aandient, springen de media er bovenop. En ik snap het ook wel, want er worden stevige uitspraken gedaan, die goed zijn voor de kijkcijfers. Ik ben iemand die er van overtuigd is dat de waarheid meestal in het midden ligt, maar zo’n opvatting is niet interessant voor de media. Er is tegenwoordig sprake van een enorme egodrift: ‘Ik heb recht op mijn mening en die moet ik ook duidelijk laten horen’. Sterker nog, die mening moet dominant zijn. Veel van wat je tegenkomt op sociale media, vooral op Twitter, is bagger. Dan denk ik bij mezelf: het medium heeft prachtige mogelijkheden om met elkaar in discussie te gaan en gesprekken te voeren, maar we zijn elkaar alleen maar vliegen aan het afvangen. En als dat nu met humor zou gebeuren, en relativeringsvermogen, dan zag ik de lol er nog wel van in. Maar hier reageren mensen - meestal anoniem - hun frustraties af door meningen als feiten te presenteren en tegenstanders helemaal af te branden.

AFVAL Ik ben een kind van de jaren zestig en zeventig waarin het ‘wij’ centraal stond. Dat was het tijdperk van de communes, flower power, de sociale woongemeenschappen. De groepsmethodiek in de (jeugd)zorg was dominanter dan individuele therapie. We zijn nu helemaal doorgeschoten naar de andere kant van het spectrum. Het is momenteel ontzettend lastig om een goede dialoog op gang te helpen. De kampen staan recht tegenover elkaar, of het nu om corona, de milieuproblematiek of de toekomst van de boeren gaat. In het verleden ontstonden er soms crises, zoals rampen en oorlogen, waardoor de maatschappij opnieuw moest worden vormgegeven. Dat leidde vaak tot nieuw elan en saamhorigheid. Ik hoop natuurlijk niet op een catastrofale gebeurtenis, maar ik ben wel van mening dat het de hoogste tijd is voor een andere koers. En dan met name ten aanzien van de toestand van onze planeet. We zien wat er gebeurt, of het nu hevige bosbranden, wervelstormen, extreem hoge temperaturen of overstromingen zijn. Maar in plaats van te kijken naar onze eigen rol daarin, stellen we - zoals bij de overstromingen in Limburg - al weer vragen als: zijn we wel op het tijd gewaarschuwd? Heeft de overheid gefaald? Hebben we de verkeerde dijken verhoogd? Maar niet: welke invloed heb ik met mijn levenswijze op het klimaat, op welke wijze draag ik bij aan de de temperatuurverhoging? Laat ik vooropstellen dat ik ook één van die vervuilers ben. Wel probeer ik een klein steentje bij te dragen door mijn eigen stroom op te wekken met behulp van zonnepanelen en minder vlees te eten. En door mijn afval zo zorgvuldig mogelijk te scheiden. Wat dat laatste betreft is er nog een wereld te winnen. Ik zie om mij heen dat er soms nog slecht gescheiden wordt. Ik zou graag zien dat de gemeente steekproeven gaat houden. Niet om mensen te pakken en/of te straffen, maar om ze te stimuleren om het beter te doen. Het begint al met de manier waarop we met afval omgaan. Als je van Barneveld naar De Glind rijdt, kun je een aanhanger vol blikjes en chipszakken uit de sloot vissen. Steeds meer mensen, vooral jongeren, gooien afval op straat zonder zich er schuldig bij te voelen. Dat is een fenomeen van deze tijd.’’

FIETSTOCHT DOOR VIETNAM Kees steekt meteen de hand in eigen boezem als hij begint te vertellen over de fietstocht die hij vorig jaar samen met zijn geliefde Jenny maakte in Zuid-Vietnam. ,,We zijn daar met het vliegtuig heen gereisd en hebben op die manier toch bijgedragen aan een stukje vervuiling door de verbranding van kerosine.’’ 

Kees en Jenny hadden zich via de organisatie Asian Way of Life voorbereid op de kennismaking met het gebied. ,,Voor ons was Vietnam onbekend terrein, dus dan is het wel prettig als er mensen zijn die je een beetje op weg kunnen helpen. Ze boekten ons eerste ticket en zorgden ervoor dat we in ons eerste hotel in Saigon belandden. Vanaf dat punt begonnen we aan onze fietstocht van 1.100 kilometer. We hadden een voorbeeld-etappeschema meegekregen, inclusief mogelijke overnachtingsplekken.’’

Voordat de reis begon, stond er eerst een andere uitdaging op het programma. ,,De fietsen moesten natuurlijk mee. Daar haalde ik bij het 2Wielerhuis speciale dozen voor. Ik haalde het voorwiel eraf, demonteerde de trappers en zette het stuur scheef. Die ‘gesloopte’ fiets stopte ik vervolgens in een doos. Onze fietsen wogen 22 kilo per stuk, terwijl we in totaal 30 kilo bagage per persoon mochten meenemen. De andere 8 kilo verdeelden we over onze fietstassen. Een heel gepuzzel, maar uiteindelijk lukte het wel.’’

RIJDEN OVER BROKKEN STEEN De Vietnamese fietsroutes zelf waren prima te volgen dankzij de navigatie op de mobiele telefoon. ,,De wegen waren niet overal even begaanbaar. Soms moesten we wel stukken van 15 kilometer achter elkaar over brokken steen rijden. Dat was echt geen feest. Tachtig kilometer per dag was echt het maximum. Eén keer zouden we de finish niet halen met de fiets. Toen zijn we met een bus mee gereden, die vol Vietnamezen zat. Onze fietsen werden ergens tussen de andere bagage gedrukt, wat ons geen goed gevoel gaf. De overige omstandigheden hielpen ook niet echt. De chauffeur reed al claxonnerend loeihard over allerlei smalle wegen. We waren blij dat we ongedeerd konden uitstappen.

We hebben dingen gezien die je niet voor mogelijk houdt. Wij vinden het belangrijk om ons plastic afval te scheiden, maar dat fenomeen is in dit deel van Vietnam volstrekt onbekend. Er zijn niet eens vuilnisbakken daar, zeker niet in de rimboe. Naast elk huis ligt een berg van plastic. De zijarmen van de rivier de Mekong, die per stuk stoms wel een kilometer breed zijn, liggen vol met plastic. En weet je wat nou zo bizar is? Een deel van ons plastic wordt geëxporteerd naar Vietnam, om daar verwerkt te worden, terwijl dat land zelf omkomt in het afval.’’

Tussen het ontdekkingsreizen door namen Kees en Jenny wel de ruimte om volledig te ontspannen. ,,Op het subtropische eiland Phu Quoc hebben we onder de palmbomen heerlijk vakantie gehouden.’’

AVONTUURSGEEST Fietsavonturen genoeg. Zo reed Kees samen met zijn geliefde naar Rome, fietste hij met zijn broer naar Santiago de Compostella, bedwong hij met die zelfde broer tal van Alpentoppen (met de racefiets) en werd ook de Franse Bed & Breakfast van Dirk en Janny van der Wal uit Barneveld als bestemming aangewezen. Een door corona uitgestelde tocht van Boedapest naar De Glind staat nog op het verlanglijstje. ,,Dan reizen we met de trein naar Hongarije en rijden we van daaruit met de fiets naar huis. We moeten niet te lang meer wachten, want onze leeftijd begint een klein beetje te tellen.’’

Kees en Jenny worden gedreven door dezelfde avontuursgeest. ,,We kunnen allebei heel primitief leven. Meestal overnachten we tijdens onze fietsvakanties in een klein tentje, soms pakken we een pensionnetje. Geen dure hotels, dat vinden we helemaal niets. En als je onderweg bent, kom je altijd wel een camping tegen of het terrein van een roeivereniging. En op die camping kom je met andere reizigers in gesprek. Het aantal boeiende ontmoetingen met bijzondere mensen is ontelbaar.’’

De romantiek van de fietsvakanties is soms ver te zoeken, zeker als het weer eens koud is, hard waait of regent. ,,Dat hoort er nou eenmaal bij. Een kwestie van je goed aankleden en optimistisch blijven. Het komt maar heel zelden voor dat het uren achter elkaar regent. En als dat al eens gebeurt, zoeken we die dag een pensionnetje op. 

OPGEVEN EN OMKEREN Opgeven en omkeren hebben sowieso geen plek in het vocabulaire van Kees van der Werf. ,,Ik ben absoluut geen topsporter, maar ik heb enorm genoten van die fietstochten en marathons. Het levert me ook mentaal veel ruimte en nieuwe inspiratie op. En ik heb er vaak genoeg doorheen gezeten, maar opgeven is niet zo mijn ding.’’ 

De laatste editie van de Elfstedentocht (in 1997) reed hij samen met zijn broer. ,,Zijn ogen raakten bevroren, waardoor hij uiteindelijk moest opgeven. Dat vond hij vreselijk. Wat dat betreft lijken we op elkaar.’’

De jacht op nieuwe uitdagingen wordt ook gevoed door geldingsdrang. ,,Dat kan ik niet ontkennen. Elke keer als ik dan weer iets realiseerde, gaf dat een enorme kick. Maar dat was het nooit alleen hoor. Sporten, zeker hardlopen, heeft ook een sociale functie. Ik heb wat afgekletst met mijn loopmaatjes tijdens onze vele trainingsuren.’’

ELFSTEDENTOCHT Hij droomt stiekem nog van een nieuwe Elfstedentocht-deelname. ,,Maar zelfs onder de allermooiste weersomstandigheden en een gunstig draaiende wind (halverwege) ga ik het niet meer redden. Na een rugoperatie is het linkerbeen gewoon niet meer zo sterk. Overstappen in de bochten is een stuk moeilijker geworden. Het afgelopen jaar dacht ik eindelijk weer eens lekker op natuurijs te kunnen schaatsen, maar het viel me vies tegen. Ik heb mijn klapschaatsen ingeleverd voor exemplaren met een hoge schoen, zodat ik mijn enkels beter kon inbinden. Bij rondjes op het Veluwemeer kan ik nog redelijk uit de voeten, maar ik kan niet meer wat ik vroeger kon.’’

FUNDAMENTELE VERGISSING Midden in zijn betoog last Kees opeens een pauze in. ,,We hebben het nog niet eens over politiek gehad.’’ Dat onderwerp kan deze middag niet op de agenda ontbreken, aangezien de inwoner van De Glind lange tijd in de gemeenteraad en achter de schermen actief was voor de lokale CDA-afdeling. ,,Ik blijf lid tot aan mijn dood, zo zit ik nu eenmaal in elkaar, maar ik heb in de tijd van de samenwerking met de PVV serieus overwogen om uit de partij te stappen. Ik was bij die beruchte vergadering op 2 oktober 2010 in de Rijnhal, waarbij een meerderheid van de leden besloot om bij de kabinetsformatie in zee te gaan met de partij van Geert Wilders. Ik was daar faliekant tegen. Hoe kan een partij met de beginselen van het CDA ooit samenwerken met een partij die discriminatie propageert. Ik vond dat een fundamentele vergissing. Toen is er in het CDA iets stuk gegaan. We hadden onze beginselen centraal moeten stellen. 

De principiële tak van de partij heeft verloren, de meerderheid die puur en alleen voor de machtspolitiek koos, won.’’ Ondanks zijn teleurstelling bleef Kees lid. ,,Als je uit de partij stapt, heb je helemaal geen invloed meer. Nu kon ik in ieder geval vanuit mijn betrokkenheid bij de Barneveldse afdeling nog eens mijn vinger opsteken.’’

Hij heeft wel begrip voor het dilemma waar zijn partij destijds mee worstelde. ,,Als je niet in de regering zit, heb je veel minder invloed op de besluiten die worden genomen. Maar als je wèl in de regering zit, moet je compromissen sluiten. En die raken soms (de rand van) je beginselen. Je ziet die worsteling nu ook bij de ChristenUnie rondom het thema voltooid leven, waarover de partij fundamenteel anders denkt dan D66. Dan sta je voor een dilemma: hoe ver kun je je principes loslaten om dat andere principe - het land moet bestuurd worden - te verwezenlijken? Dat is voor mij soms ook een dilemma.’’

GOUD IN HANDEN Na de mislukte samenwerking met de PVV is het met het CDA - qua zetelaantallen - nooit meer goed gekomen. ,,De laatste verkiezingsnederlaag hebben we helemaal aan onszelf te wijten. We hadden goud in handen met een goede lijsttrekker (Hugo de Jonge), een uitstekende minister van Financiën (Wopke Hoekstra) en een briljant Kamerlid (Pieter Omzigt). Als die drie samen de kar hadden getrokken, dan was er weinig aan de hand geweest. Maar we hebben alleen maar verdeeldheid uitgestraald, met een dikke verkiezingsnederlaag tot gevolg. Ik vraag me af of we hier ooit overheen komen.’’

PRINCIPIËLERE KOERS Kees heeft het antwoord niet paraat, maar hij weet wel dat de koers in de toekomst principiëler moet worden, minder pragmatisch. ,,De macht is nu in handen van de pragmatische partijen, zoals D66 en VVD, maar uiteindelijk zul je toch echt met een inhoudelijke visie moeten komen als je de problemen wilt aanpakken. Zo vind ik dat het CDA weer serieus werk moet maken van het rentmeesterschap, de gezamenlijke verantwoordelijkheid die we hebben voor deze aarde. Dat uitgangspunt is zwaar verwaarloosd. Het CDA hoort juist voorop te lopen als het gaat  om de leefbaarheid van onze planeet voor de generaties na ons. Daarbij kom je er niet mee om alleen draagvlak te zoeken. Soms zijn er hogere algemene belangen die prevaleren. Dat vraagt om overtuiging, moed en bestuurskracht, ook hier in onze gemeente, van college en raad. 

Neem nu die windmolens: niemand wil ze in zijn voor- en of achtertuin hebben, maar als je alles afweegt, is bedrijventerrein Harselaar gewoon de beste plek. De anti-windmolencomités komen niet met een alternatief. Durf ze daar dan ook neer te zetten. Want welk besluit je ook neemt, er zit altijd een keerzijde aan. Wat te denken van zonnepanelen? Het wordt een enorme uitdaging om die op een fatsoenlijke manier te recyclen. Maar niets doen is geen optie: we moeten nu in actie komen. Onze kleinkinderen zullen anders hard over ons oordelen: ze waren niet bij de les, ze waren niet wijs, ze hebben het allemaal in één generatie maar laten gebeuren.’’

Erik Roest