Van krantenoorlog tot grappen en een juichende redactie

BARNEVELD Boze abonnees, een juichende redactie, een gijzeling en een dolk in de deurpost zijn enkele steekwoorden die boven komen drijven als ik mijn geheugen pijnig over ruim veertig jaar Barneveldse Krant-historie. Dit op uitdrukkelijk verzoek van de redactie, die vindt dat een bijdrage van de oud-hoofdredacteur niet mag ontbreken in de jubileumuitgave van deze krant.

En nee, het mocht dit keer niet gaan over het belang van lokale journalistiek of over het unieke feit dat Barneveld een eigen dagblad rijk is. Dus dan maar wat losse gedachten over mijn BDU-periode, die begon met mijn sollicitatie bij mijn leermeester Dirk Rebel. Samen met Gert van Amerongen volgde ik als leerling-journalist Dick Hörst op om in 2007 afscheid te nemen als eindverantwoordelijke voor een zestigtal journalisten van ons dagblad en ruim twintig nieuwsbladen.

RELLEN Al voordat ik bij de krant ging werken, maakte ik kennis met de invloed van de lokale journalistiek. Met andere jongeren was ik de bron van de legendarische Oranjerellen.

Het Barneveldse gemeentebestuur verbood begin jaren zestig een dansfeest in het Concertgebouw,  waarna het bestuur van de Oranjevereniging besloot het hele feest af te gelasten. Als jongeren namen we daar geen genoegen mee en besloten het hele dorp vol te hangen met ons alternatief programma, gestencild bij Smit van de stationskiosk. Het enige programmapunt was Pauze en de rest allemaal stippeltjes. Aan het slot stond veelzeggend: Goedgekeurd door B en W, wat volgens Smit ook Bertus en Willem zou kunnen zijn als hij in moeilijkheden zou komen…

De eerder genoemde journalist Dick Hörst kreeg lucht van de opstandige actie en dook er bovenop. Zijn verslag sloot hij af met de wat opruiende slotzin: ‘Er broeit wat in Barneveld’. Dat was ruim voldoende om honderden jongeren die niet naar de pijpen van de plaatselijke overheid wilden dansen de straat op te krijgen. Aanvankelijk met leuzen, maar later vooral met straatstenen werd het gezag te lijf gegaan. De ware veldslag met de politie was voorpaginanieuws in de landelijke media. Het verslag in de Barneveldse Krant werd verzorgd door een journalist van De Telegraaf, omdat Hörst van de politie te horen had gekregen dat hij beter niet de straat op kon gaan…  

NOMINATIE Wat me het meest is bijgebleven uit de Barneveldse Krant-tijd is met stip op één de nominatie voor de Prijs voor de Dagbladjournalistiek in 2002. Ik kreeg dit grote nieuws te horen op vakantie in Griekenland. De vreugdedans op het kiezelstrand -hoe pijnlijk ook - zal me altijd bijblijven. Mijn trots op het redactieteam bleef de hele terugreis nagloeien…   

De berichtgeving over de MKZ-crisis in Kootwijkerbroek moest concurreren met inzendingen van het Algemeen Dagblad, Het Parool en Brabants Dagblad. Het Parool ging er met de prijs vandoor, maar het lovende juryrapport maakte heel veel goed. De jury liet weten onder de indruk te zijn van de collectieve redactionele prestatie. ‘De redactie van de kleine Barneveldse Krant heeft lokaal-regionale journalistiek op z’n best laten zien’, luidde het complimenteuze oordeel van de jury, bestaande uit nationaal bekende ministers, directeuren en hoofdredacteuren.

FORMAAT Van niet minder betekenis is het moment waarop het formaat van de krant van groot naar klein ging. Tegelijkertijd besloten we voortaan consequent het lokale en regionale nieuws voorrang te geven op de landelijke en internationale berichtgeving, voor het eerst ook op de voorpagina van de krant. In journalistiek Nederland trok die keuze nogal de aandacht wat uiteindelijk leidde tot een bekroning bij de verkiezing van Moedigste Hoofdredacteur van Nederland. Een waardering die afstraalde op de complete redactie.    

AANVAL Spannend was het moment waarop uitgever Wegener de aanval inzette op de Barneveldse Krant. Barneveld Vandaag werd in de strijd geworpen om het eigenzinnige kleinste, maar wel zelfstandige dagblad van Nederland een toontje lager te laten zingen. Tot mislukken gedoemd natuurlijk, want onze redactie was en is allesbehalve van gisteren… Geen wonder dat deze krantenoorlog glansrijk werd gewonnen.

GIJZELING Een heftige herinnering is zeker de ervaring die ik deel met collega Jan de Vries. Nadat een gerespecteerd transportondernemer uit Barneveld niet zo te spreken was over een artikel in de krant, nodigde hij ons uit om zijn kant van het verhaal te vertellen. Aangezien het beginsel van hoor en wederhoor voor  journalisten altijd hoog in het vaandel staat, was dat voor ons geen enkel probleem. Eenmaal binnen in zijn kantoor was er echter van vriendelijkheid al snel geen sprake meer. Sterker nog: de uit de kluiten gewassen directeur ging verbaal volledig uit zijn dak. En daar bleef het niet bij, hij draaide de deur van zijn kantoor op slot en dreigde ons wat aan te doen. Je moet als journalist tegen een stootje kunnen, maar dit dreigde volledig uit de hand te lopen. Uiteindelijk - bijna drie uur later - bracht de burgemeester van Barneveld uitkomst. Hij bleek de figuurlijke sleutel in handen te hebben om de doorgedraaide ‘gijzelnemer’ telefonisch tot bedaren te brengen.  

DOLK IN DEUR Over gijzeling gesproken, tijdens de acties van Molukkers in De Punt was de sfeer in Barneveld om te snijden. Ook als redactie kregen we daar mee te maken. Via ingezonden brieven werden argumenten voor en tegen gewisseld. Binnen de Molukse gemeenschap was afkeuring van de actie evenwel een gewaagde onderneming. Vandaar dat ik bij wijze van uitzondering besloot een brief van een Molukker die de acties beargumenteerd afwees, zonder naam en adres te plaatsen. Dit omdat zijn veiligheid in het geding was.

De reactie volgde snel en messcherp. De volgende morgen priemde een stevige dolk in de deurpost van de ingang van ons gebouw. Daar bleef het niet bij. Een zware delegatie van Molukkers wilde ons dwingen de naam prijs te geven. Onaangekondigd verschenen ze nogal dreigend op kantoor. Gelukkig was daar directeur Rebel die met zijn tact en wijsheid de boze Molukkers kon overtuigen dat je een belofte niet mag verbreken, zoals ook in de Molukse cultuur gangbaar is. 

Pas bij mijn afscheid heb ik de dolk letterlijk en figuurlijk achter me gelaten.

TUSSEN DE GORDIJNEN In de hoogtijdagen van de Boerenpartij van Hendrik Koekoek was er nogal eens tumult. Vandaar dat de vergaderingen van de partij altijd achter gesloten deuren plaatshadden. Dat gold ook voor de bijeenkomst die in het Concertgebouw in Barneveld werd gehouden. Op die vergadering ging het om de positie van de boerenleider. Vandaar dat de nationale en regionale pers massaal kwamen opdraven, maar potige beveiligers hielden iedereen die geen lid was buiten de deur.

Gelukkig kende ik de exploitant Ton van Maaren goed. Hij loodste mij via een zijdeur naar het podium waar ik tussen de gordijnen de hele vergadering op de voet kon volgen. De angst voor ontdekking won het van het vooruitzicht dat de Barneveldse Krant als enige medium de volgende dag uitgebreid verslag kon doen van de rumoerige bijeenkomst.

BURGEMEESTERS Dankzij een oud-Barnevelder op het ministerie van Binnenlandse Zaken kregen we bij iedere burgemeestersbenoeming een dag voor de officiële bekendmaking een beetje cryptisch de naam van de nieuwe burgemeester doorgespeeld. Daardoor was het mogelijk de nieuw benoemde bestuurder exclusief te interviewen. Verbazing en ergernis bij de concurrentie gaven deze primeurs wat extra glans…

ZEUMEREN Een andere regionale primeur die ik niet snel zal vergeten betrof het Recreatiegebied Zeumeren in Voorthuizen. Om daar iets meer van te weten te komen, was ik met persfotograaf Jan Pit op bezoek bij de Recreatiegemeenschap Veluwe. De voorlichter wilde wel iets vertellen, maar het was nog niet rijp voor publicatie, omdat het Barneveldse college de gemeenteraad nog niet had geïnformeerd. Hij liet een alleszeggende tekening zien van het nog geheime omvangrijke recreatiecomplex. Daarna verliet hij zijn kantoor even voor toiletbezoek. Op dat moment klikte de camera van onze fotograaf, met als resultaat een paginagroot artikel met alle details van het Zeumeren-plan in de krant. Een ziedende gemeentesecretaris maakte vijf minuten na het verschijnen van de krant met overslaande stem duidelijk dat hij ‘not amused’ was.

VLIEGER De eerste persfotograaf van de Barneveldse Krant, Jan Pit, was zijn tijd ver vooruit. Toen nog niemand van drones had gehoord, liet Jan grote vliegers op waaraan een camera was bevestigd, die op afstand kon worden bediend. Menige luchtfoto is op die manier in de krant gekomen. Dat zijn zoon in de professionele wereld van de drones terecht is gekomen, zal geen toeval zijn… 

SPRONG IN DIEPE Bij de presentatie van een boek over Jan van Schaffelaar kwam Gerjan Crebolder op het idee om echt iemand van de toren te laten springen. Aanvankelijk leek dat een sprong in het diepe, maar Gerjan overtuigde mij van de haalbaarheid. Toen ook directeur Henk Bakkenes groen licht gaf, werd contact opgenomen met Hammy de Beukelaer, op dat moment woonachtig in Stroe. Die schoof Dicky Beer als stuntman naar voren om deze klus te klaren.

Half Barneveld was uitgelopen om de sprong te zien. De andere helft kwam tevergeefs op de toren af, want Dicky was zo zenuwachtig dat hij tien minuten te vroeg ter aarde stortte…

NIET KWETSEN Hoewel het redactionele beleid geen ruimte liet voor kwetsen van de lezers, was het trekken van grenzen niet altijd even eenvoudig. Zo vroeg de Tuimelaar - het dagelijkse woordgrapje op de voorpagina - na een fikse nachtelijke onweersbui: ‘Ook zo flitsend geslapen?’

Het regende nog diezelfde dag telefoontjes van boze abonnees die lieten weten dat er niet te spotten valt met het weer, omdat dit van God gegeven is. Hele straten tegelijk zegden hun abonnement op. Eén van de boze bellers liet mij weten ‘te hopen dat ons bedrijf door het vuur uit de hemel verwoest zou worden…’ Het heeft me diep geraakt, zeker omdat ik respect heb voor ieders overtuiging.

BLOOT Opzeggingen kwamen er ook toen in een advertentie de beeltenis van David van Michelangelo werd afgedrukt, Het blote beeld, hoe mooi ook, hoorde volgens de klagers niet in een krant, die ook door kinderen wordt gelezen. De naakte waarheid is dat het verbazend moeilijk blijft om met ieders opvatting rekening te houden.

GRAPPEN Met een glimlach denk ik ook terug aan enkele aprilgrappen. In het guldentijdperk plaatsten we een berichtje in de krant dat de papieren rijksdaalder zijn langste tijd had gehad. Er was nog één mogelijkheid om de knaak om te ruilen voor muntgeld en laat dat nou net op de eerste van april zijn, op een donderdag, marktdag. Het resultaat: de tafels in het kantoor waar het marktgeld moest worden betaald, lagen bezaaid met papieren rijksdaalders. De marktmeester werd er bijna letterlijk onder bedolven.

Toen het doorsijpelde dat het bericht niet op waarheid berustte, trokken boze eierboeren naar het kantoor van de krant om luidkeels hun ongenoegen te laten blijken. Het weerwoord van de geschrokken receptioniste, dat ze het toch wel op hun klompen hadden kunnen aanvoelen dat dit een grap was, werkte vervolgens als een rode lap op een stier…

OP TILT Jaren later sloeg het gemeentelijk politiekorps op tilt, toen de redactie in de nacht van 31 maart op 1 april met een mysterieuze tekening van iets dat op een raket leek bij het politiebureau aanklopte. De in een koker verpakte prent zag er griezelig echt uit. In de tijd van de Koude Oorlog was dat voor de sterke arm der wet reden genoeg om alle alarmbellen te laten afgaan. De Explosieven Opruimingsdienst werd voor de zekerheid opgetrommeld om het geheim van de tekening te ontrafelen. Toen zelfs de Binnenlandse Veiligheidsdienst om de hoek kwam kijken, werd het ons te heet onder de voeten. Met een mix van angst en inwendige euforie bekenden we schoorvoetend dat de schets niet meer was dan een uitgewerkte constructietekening van een o zo veilige stofzuiger…

TE PRIL Een andere grap kreeg een ongewilde wending. Tien simpele regels op de voorpagina van de krant zorgden voor verrassend veel ophef. In het bericht lieten we onze lezers weten dat de zomertijd een uur later zou ingaan. De belangrijkste reden: het gras was nog te pril om zo vroeg zoveel daglicht te verwerken…

Je zou denken dat deze mop wel erg doorzichtig was, maar het vertrouwen in de krant was toch vele malen sterker dan verwacht. En omdat de overgang naar zomertijd dat jaar precies op zondag viel, had dat nogal wat gevolgen. Een flink aantal al te goedgelovige lezers kwam daardoor een uur te laat in de kerk. Het gevolg: één van de predikanten ontstak in toorn, omdat hij -overigens geheel ten onrechte - vermoedde dat het ging om de kerkgang te verstoren. Vanaf de kansel riep hij zijn gemeenteleden op de volgende dag te bedanken voor die verfoeide krant.

Geen wonder dat we ’s maandags meer dan bezorgd de telefoon in de gaten hielden. Maar gelukkig bleek het gevoel voor humor bij de kerkgangers toch een geweldig dempend effect te hebben. De enige die zijn abonnement opzegde, was de predikant zelf. Dat mag je consequent noemen, ware het niet dat hij zijn vrouw die middag de krant bij de supermarkt tegenover het BDU-gebouw liet kopen… 

ONTGROENING Een intern grapje stond op de rol voor nieuwe aangenomen journalisten. Die werden met een pak Barneveldse Kranten het dorp ingestuurd om ze als los nummer aan de man te brengen. Onbegonnen werk natuurlijk, want iedereen las de krant al, zo ontdekten de nieuwelingen meestal na een uurtje of twee…

ÉÉN DRUK OP DE KNOP In het Flintstone-tijdperk van de digitalisering worstelde de redactie met de eerste Commodore-computers. Een heidens karwei, dat nu overgenomen is door redactiesystemen die het maken van een krant sterk hebben vereenvoudigd. De weg daar naar toe verliep niet altijd even gladjes. Om de moed erin te houden hield ik de redactieleden voor dat de vele handelingen uiteindelijk teruggebracht zouden worden tot ‘één druk op de knop’.

Een tikkeltje te optimistisch. Die ene druk op de knop kon ik pas bij mijn afscheid - met een knipoog - waarmaken door iedere redacteur een Parkerpen mee te geven…

En wie schrijft die blijft. Dat geldt zeker voor de jubilerende Barneveldse Krant. Al 150 jaar en alle jaren die nog volgen.

Door Jur van Ginkel

Het is deze week exact 150 (!) jaar geleden dat de eerste Barneveldse Krant verscheen. Op 6 oktober 1871 bogen de eerste lezers zich over drie A3-papiervellen, volgepropt met tekst en foto’s. Honderdvijftig jaar later ziet de Barneveldse Krant er compleet anders uit en is uw dagblad uniek in Nederland. Nergens wordt dagelijks zo veel gepubliceerd over wat er lokaal speelt, in de krant én online. En de grote betrokkenheid van duizenden trouwe abonnees en talrijke adverteerders blijft onovertroffen.