Opinie: ´Herindelingsproces is een polariserende stuiterbal geworden´

Het zijn intens drukke tijden voor de politiek in de Gelderse Vallei. Dan heb ik het niet alleen over de herindeling die momenteel de politieke agenda beheerst, maar ook over de discussie die onze Barneveldse bestuurders op een onbewaakt moment met zichzelf zijn aangegaan over groeiambities. Aan het Raadhuisplein rollen sinds enige tijd de groeiscenario’s als ‘hele en halve noten’ uit het carillon boven de raadszaal, maar ik kan er nog geen helder muziekstuk uit distilleren.

Al die ambities lijken mij eerst en vooral toch een brede discussie waard met de eigen inwoners van onze – op dit moment nog - met paradijselijk groen omgeven dorpskernen, als de lockdown-beperkingen zijn opgeheven en we weer ouderwets met elkaar kunnen soebatten! De geopperde scenario’s zijn in ieder geval lustopwekkend genoeg om de dorpshuizen in het kader van het nieuwe dorpskernenbeleid 2.0. tot de nok toe gevuld te krijgen met meedenkende burgers. Bouwen we Kootwijkerbroek bijvoorbeeld uit tot een ‘refometropool’, of stampen we halverwege Barneveld en Scherpenzeel een nieuwe dorpskern uit de grond, zodat de fysieke afstand tussen beide dorpen alvast een beetje wordt overbrugd?

Je kunt ook ineens te veel willen als ontwikkelgemeente, zeker ook gelet op de onmiskenbare raakvlakken tussen beide onderwerpen, zoals draagvlak, inspraak en wie trekt er aan de touwtjes? En ook niet onbelangrijk, vanuit welke portemonnee worden al die dorpspolitieke oprispingen gefinancierd? Kortom, laten we het eens hebben over macht en tegenmacht, over een al dan niet evenwichtige en onafhankelijke balans tussen die twee in het democratische proces en onszelf trakteren op een inkijkje in het Huis van Thorbecke in de Gelderse Vallei!

Even een huishoudelijke mededeling vooraf, u moet het dit keer stellen zonder een verwijzing naar een avontuur van Asterix en Obelix. Beide Gallische onoverwinnelijke heren zijn momenteel op trainingskamp in de Zwitserse alpen, om het smijten van menhirs naar de alsmaar verder oprukkende legioenen van de Arnhemse Caesars te finetunen, zodat elke menhir straks ook geheid raak is! Dat lijkt me vanuit Scherpenzeelse perspectief ook een goede zaak, want er is inmiddels zoveel polariserende ruis in de bestuurlijke verhoudingen gepompt, dat je als voortdurend gekielhaald dorp met alle denkbare scenario’s rekening moet houden. De schoonheid van de democratie sterft in de fusiesoap in de Gelderse Vallei een stille dood en voor dat – aanstormende - fait accompli is ook de neerbuigendheid van onze provinciale bestuurders mede verantwoordelijk. Ik kom daar op terug.

POLARISERENDE STUITERBAL In het proces van de herindeling is het interessant te volgen hoe Barneveld er bestuurlijk instaat, of, anders gesteld, voorstaat, vooral gelet op de relatie met buurgemeente Scherpenzeel en de provincie. Dat proces kenmerkt zich de laatste maanden als een polariserende stuiterbal, alleen al als je kijkt naar de hoeveelheid brieven, memo’s en e-mails waarmee de betrokken overheden elkaar al maandenlang bestoken. Beschuldigingen - over en weer - van onjuistheden en eigenzinnige interpretaties zijn dagelijkse kost geworden in de krantenkolommen.

Het zal me niet verbazen als de fusiesoap in de Gelderse Vallei straks noopt tot het – in ieder geval tijdelijk - aanstellen van een extra staatssecretaris op het ministerie van binnenlandse zaken, want zoveel bestuurskracht bij elkaar opgeteld hebben ze bij BZK nog niet eerder meegemaakt bij een herindeling. En we zijn er nog lang niet, want pas in juli nemen provinciale staten een besluit over een herindelingsadvies, waarna het hele circus zich zeer hoogstwaarschijnlijk naar het Binnenhof verplaatst en moet Scherpenzeel hopen dat tegen die tijd ‘de geheugencrisis’ aldaar niet langer hulpeloos ronddobbert in de Hofvijver! Dat ‘hoogstwaarschijnlijke‘ is een eufemisme voor een gelopen race, want een bestuurscultuur 2.0. lijkt in Arnhem nog niet gearriveerd!

PEILING De door de provincie Gelderland voorgestelde (wat een heerlijk ouderwets neutraal politiek begrip: voorgesteld!) fusie tussen Scherpenzeel en Barneveld kreeg deze week in Provinciale Staten een vervolgdiscussie. Eén van de insprekers was onze eigen Petronella Omtzigt namens Lokaal Belang, die het provinciale gremium op haar wijze een hart onder de riem kwam steken. Ik denk dat Gedeputeerde Jan Markink na het bezoek van de Barneveldse politica heel anders is gaan denken over zijn tevredenheid over de uitkomsten van de Kieskompas-peiling: “Dat onderzoek laat zien dat kennis leidt tot andere opvattingen en invloed heeft op het draagvlak, ”zo kwalificeerde Markink de in zijn ogen wetenschappelijke status van de peiling, waarmee het draagvlak van 82% van de Scherpenzeelse bevolking voor zelfstandigheid werd gereduceerd tot een bedrijfsongelukje, afgezet tegen het kwalitatieve procentje deelnemers aan de Kieskompas-peiling. De enige wetenschap die aan de provinciale peiling kan worden toegekend, lijkt mij meer liggen in het feit dat het resultaat er eigenlijk niet toe doet, maar onderdeel uitmaakt van een strak geregisseerde communicatiestrategie om de minister van binnenlandse zaken straks te behagen dat echt alle facetten van het nieuwe Beleidskader van herindelingen succesvol zijn doorlopen! Maar, zoals deze week fijntjes werd opgemerkt in de PS-vergadering, als al die Scherpenzelers kennelijk in een moment van onbedachtzaam het vakje ‘zelfstandig’ hebben ingekleurd, dan moeten we de uitslag voor de Tweede Kamerverkiezingen in de Vallei dus ook niet helemaal serieus nemen…

DRIJFZAND Nog even over de Barneveldse – oppositionele – inbreng in PS. In een handvol minuten zette Mijntje Pluimers in de rol van Petronella het hele herindelingsproces bij het grof vuil. “Gebouwd op drijfzand, als het gaat om zorgvuldigheid in het proces, het dorpenbeleid 2.0 als legitimatie voor een herindeling, de onduidelijke financiële consequenties en het ontbreken van draagvlak voor herindeling. Dat leidde bij één van de statenleden tot de verontrustende vraag of mevrouw Pluimers namens een al gefuseerd Lokaal Belang van Scherpenzeel en Barneveld sprak. Dat was niet zo’n slimme opmerking, want je moet de dadendrang van de fractievoorzitter van Lokaal Belang a. niet onderschatten en b. zeker niet op verfrissende ideeën brengen!

Met name de coalitiepartijen in Provinciale Staten, CDA en VVD voorop, bleken niet zo gecharmeerd van de kritische inbreng vanuit de Gelderse Vallei en toen moest Jaap van Donselaar van Zelfstandig Scherpenzeel nog komen. Jaap was weer op dreef, zoals hij dat ook een week daarvoor was op bezoek bij de raad in Barneveld, waar de Scherpenzeler weliswaar met weinig respect werd behandeld als mogelijk toekomstige ingezetene van Barneveld, maar daar wordt deze barricadebeklimmer niet koud of warm van!

ACHTERKAMERTJESCULTUUR Jaaps inspraakreactie in Arnhem over de ‘achterkamertjescultuur’ in het herindelingsproces, leidde tot een briesende reactie bij de CDA-woordvoerder, die vond dat de procedurele regels om meedenkende burgers te laten inspreken onmiddellijk moesten worden aangepast, zodat het Huis van Thorbecke in Gelderland per direct verschoond blijft van verbale onbetamelijkheden van het gepeupel uit de provincie. De arrogantie van de macht kon niet beter worden vertolkt dan met het optreden van de CDA’er, in het dagelijks leven docent bestuurskunde!

In de raadsvergadering van 21 april a.s. moet de Barneveldse gemeenteraad nog besluiten over de zienswijze die Barneveld gaat indienen op het herindelingsontwerp. Een niet onbelangrijk deel van de raad wil, om uiteenlopende redenen, het Barneveldse wensenlijstje in een stevige context met een strik eromheen naar Arnhem versturen. Onder het motto, voor wat hoort wat!

FINANCIEEL TOEZICHT Maar Jan Markink maakte deze week in PS op voorhand korte metten met elke Barneveldse illusie. Dat het financiële huishoudboekje van Barneveld straks ‘schoon door de poort’ gaat, zoals een sluitende meerjarenbegroting, daar heeft de Gedeputeerde alle vertrouwen in, maar op vragen vanuit de staten als dat Barneveld niet lukt, werd niet uitgesloten dat voor de tijd die daarvoor nodig wordt geacht, het Barneveldse pluche van het gemeentebestuur provinciaal net zolang wordt verwarmd tot er zwarte cijfers uit het pluche stomen. Bestuurlijk vertaald sta je dan heel simpel onder financieel toezicht. En dan hebben we het nog maar over de ‘lichte variant’, want als Scherpenzeel zich blijft verzetten tegen een gedwongen huwelijk, komt er een reguliere herindeling om de hoek kijken en is het niet ondenkbaar dat zowel Scherpenzeel als Barneveld worden opgeheven! Over dat scenario bleek in Arnhem nog niet echt nagedacht.

Ook over het dorpskernenbeleid 2.0. sprak Markink - in een herhaling van zetten - duidelijke taal, dat is vooral een zaak van de gemeenten zelf, of de toekomstige - robuuste - gemeente. De provincie wil faciliterend meedenken en dat is het dan meteen ook wel zo’n beetje. Autonomie en zeggenschap voor dorpskernen, het overeind houden en verbeteren van voorzieningen, door de provincie als een spitsvondig bestuurlijk hebbedingetje in het herindelingsontwerp gepropt, is vooral geen zaak van de provincie. Het wensenlijstje van de Barneveldse raad kan linea recta de prullenbak in. Daar ligt de railterminal intussen al in, want daaraan wil de provincie sowieso financieel niet bijdragen. Daarover verschillen inmiddels ook de meningen ook in zowel de coalitie als in de oppositie aan het Raaadhuisplein. Wat dat betreft trekken ze eindelijk eens samen op!

TERRASSEN Misschien kan de raad van Barneveld zichzelf op 21 april verleiden tot een praktische casus in het kader van enige bestuurlijke groeiambitie, als het agendapunt wordt besproken om de terrassen een uurtje langer open te houden in het weekend en een pilot starten met autonomie en zeggenschap in alle kernen daarover. Een uurtje langer genieten van de geneugten des levens lijkt mij een redelijk onschuldig onderwerpje om een piepklein beginnetje te maken met een dorpskernenbeleid 2.0.!

Door Dick van Rheenen