Analyse: 'Doorgaan met oude coalitie was te verwachten'

BARNEVELD - Het is logisch dat de SGP als grootste partij in Barneveld aan de hand van de verkiezingsuitslag de best passende partners zoekt om een coalitie mee te vormen. Doorgaan met de oude coalitie ligt daarbij voor de hand. En inzetten op een breed gesteunde coalitie is verstandig. Het wordt dan wel tijd de leiband van het college van burgemeester en wethouders los te laten. Partijen zouden in de raadszaal nadrukkelijker dan de afgelopen vier jaar hun eigen koers moeten varen. Besluiten worden nog te vaak voorgekookt, terwijl het echte debat in de raadszaal moet plaatsvinden. Want alleen zo krijgt ook de oppositie de rol die ze democratisch heeft verdiend.

De verkiezingsuitslag in Barneveld leverde SGP, Pro'98 en ChristenUnie stemmenwinst op. De ChristenUnie kreeg er als enige partij twee zetels bij. De SGP werd voor de derde keer op rij de grootste partij van Barneveld, terwijl Pro'98 ten koste van het CDA naar de tweede plek klom. Waar Burger Initiatief een bescheiden winst boekte van 139 stemmen, haalde Pro'98 er 430 extra binnen. Er vielen tijdens deze verkiezingen overigens tweeduizend stemmen meer te verdelen dan in 2010 als gevolg van de groei van Barneveld.

Pro'98 wordt als tweede partij van Barneveld niet beloond met een plek in het college. Vrijdag bleek dat de huidige coalitiepartners SGP, ChristenUnie, CDA en VVD, met z'n vieren willen doorgaan. Dit tot grote woede van Pro'98 en Burger Initiatief. Zij zijn nu opnieuw veroordeeld tot de oppositiebankjes. Is het terecht dat Pro'98 een plek opeist in het college, of daar tenminste een gesprek over wil voeren?

Dat laatste staat buiten kijf. Zo'n gesprek moet je voeren. Maar de uitkomst leek van te voren al vast te staan, gezien de snelheid van schakelen na de uitslagenavond woensdag in het Schaffelaartheater. SGP en ChristenUnie wilden graag samen verder en vonden al snel de verliezers VVD en CDA weer aan hun zijde. SGP-lijsttrekker Van der Tang meldde gisteren in deze krant dat winnaar Pro'98 ook niet over de beste papieren beschikt voor collegedeelname. De kiezer heeft volgens hem de kritiek van Pro'98 op de coalitie ,,zeer beperkt'' beloond. Van der Tang heeft een punt. Natuurlijk heeft de oppositie winst geboekt, maar de huidige coalitie per saldo ook. En die winst is twee keer zo groot, vooral gezien de extra steun die ChristenUnie en SGP kregen. Of de bescheiden winst van de oppositie daarom vertaald zou moeten worden in een wethouderszetel in het college is maar de vraag. De SGP neemt als grootste partij van Barneveld het initiatief voor coalitievorming. Dat de partij partners zoekt die ideologisch (CU en CDA) en op het gebied van economisch beleid (VVD) dichtbij staan, is volstrekt logisch. De oude coalitie heeft bewezen dat-ie werkte. De noodzaak om het anders te doen is er niet direct. En de standpunten van SGP en Pro'98 liggen beduidend verder uit elkaar dan die binnen de oude coalitie. Neem de verschillen over de vraag wat iemand wel of niet op zondag mag doen. Andersom geredeneerd: stel dat Pro'98 de grootste partij was geworden, had die dan ook direct naar de SGP gekeken als coalitiepartner? Het antwoord is 'nee'. Dus hoewel VVD en CDA verliezers zijn, willen SGP en ChristenUnie ze er nu toch graag bijhouden. Veel liever dan Pro'98. En daarom is de combinatie Pro'98-SGP-ChristenUnie geen optie, hoewel dat qua draagvlak wel meer recht zou doen aan de verkiezingsuitslag.

De komende vier jaar krijgt Barneveld opnieuw dezelfde verhoudingen in oppositie en coalitie. Het gevaar is dat de kwaliteit van de lokale democratie verder verschraalt, als het kritische geluid van de oppositie weer wordt gemuilkorfd. Dat was de afgelopen vier jaar ook goed zichtbaar: Pro'98 en Burger Initiatief kregen nauwelijks voet aan de grond, terwijl het in 2002 ingevoerde systeem van het dualisme zou moeten werken. In Barneveld is dat systeem welhaast ten onder gegaan als gevolg van de brede coalitie. Besluiten leken toch al voorgekookt, waarom zou je er dan nog uitgebreid over debatteren in de raad?

Het dualisme wijst echter juist op een duidelijke scheiding tussen de rol van het college en de gemeenteraad. Partijen moeten los van 'hun' wethouder in de raadsvergadering kritisch durven zijn omwille van doorleefde besluitvorming. De raad schept de kaders en controleert het college op de uitvoering van beleid. Op die manier kunnen partijen zich ook beter profileren in de raadszaal en ontdoet een 'brede coalitie' zich van het beeld van een kleurloze samensmelting van partijen. Een oppositiepartij als bijvoorbeeld Pro'98 komt op deze manier ook beter tot haar recht in de pogingen constructieve bijdragen te leveren. Dat is ook fair richting de positie van tweede partij van Barneveld en de kiezers van deze partij.

Hans-Lukas Zuurman