Beslissen in crisistijd

8 juni 2020 om 14:05 Column

'Burgemeester sluit Zeumeren'. 'Sportscholen willen open'. 'Kerken vragen om maatwerk'. 'Bezoekers geweerd uit verpleeghuizen'. Koppen uit de kranten met daarachter een wereld van mensen, ondernemers en instellingen die worden beknot in hun vrijheden tijdens deze coronacrisis. In de samenleving hoor ik dan de vraag wie daarover eigenlijk beslist en of dat wel democratisch is.

Een crisis is geen ‘business as usual'; het gaat om een uitzonderlijke situatie die vraagt om snel en slagvaardig optreden. Als je huis in brand staat, verwacht iedereen dat de brandweer onmiddellijk in actie komt en de ruimte krijgt voor professioneel optreden. Daar ga je niet eerst een vergadering voor beleggen of de buren vragen of het niet teveel overlast oplevert.

PLAN VAN AANPAK In een crisis is er ook geen tijd om alles eerst uit te zoeken en een uitgewerkt plan van aanpak te maken en te bespreken. Zou je eerst alles op een rijtje willen krijgen, dan is het huis al afgebrand en de brand overgeslagen op aangrenzende panden. Bovendien kun je in een crisis niet meer varen op het zo vertrouwde 'gelijkheidsprincipe'. Omwille van de volksgezondheid wordt hiervan in deze coronacrisis zelfs bewust afgeweken in het 'stap-voor-stapbeleid'. Dat maakt een crisis tot een crisis: een urgent probleem dat groter dreigt te worden en om snelle actie vraagt, je beschikt over gebrekkige kennis en je kunt niet altijd iedereen gelijk behandelen. 

Om in zo’n situatie goed leiding te kunnen geven, worden we getraind, maken we draaiboeken, oefenen we regelmatig en evalueren we vrijwel elke crisissituatie om onze aanpak te verbeteren. Je hoopt dat het nooit nodig zal zijn en ervaart dat je nog zo goed kunt oefenen, maar de praktijk altijd veel anders en ingewikkelder is. Is dat democratisch? Niet in de betekenis dat iedereen overal over moet kunnen meebeslissen. Wel in de wetenschap dat die bevoegdheid om in crisissituaties zo te handelen in een democratisch proces is gegeven aan de verantwoordelijke ambten, deze tussentijds informeren over hun handelen en er achteraf ook verantwoording over afleggen.

CRISISTEAM Een brand vertrouwen we graag toe aan de brandweer. Maar wordt zo’n brand groter, moeten er mensen in de wijk geëvacueerd worden of komt de volksgezondheid of veiligheid in het geding dan wordt er 'opgeschaald'. Als burgemeester word ik dan gealarmeerd om leiding te geven aan een crisisteam van de hulpdiensten en andere partijen zoals bijvoorbeeld waterschap of maatschappelijke instellingen die worden geraakt door die brand. De burgemeester is dan ook het boegbeeld in de media en de burgervader in de samenleving.

INGEWIKKELDER VRAAGSTUK In tijden van corona gaat het om een ingewikkelder vraagstuk dat de schaal van Barneveld verre overstijgt. Ook daarvoor is een crisismodel ontworpen. Het Rijk is dan leidend in de richtlijnen. De minister-president vertelt ons dat we 1,5 meter afstand moeten houden of thuis moeten blijven. In Den Haag wordt bepaald of de campings weer open mogen en hoeveel mensen er samen mogen komen in een café of kerk. In een modelnoodverordening, in beleidsregels en in toelichtingen wordt één en ander uitgewerkt. Het kabinet overlegt daarover met de decentrale overheden in het Veiligheidsberaad. Burgemeester Bruls van Nijmegen zit dat voor. In dat Veiligheidsberaad geven de voorzitters van de 25 veiligheidsregio’s in Nederland hun ervaringen en adviezen door aan het kabinet en stemmen ze onderling af hoe ze dat gaan uitvoeren. 

Barneveld behoort bij de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (VGGM) en burgemeester Marcouch van Arnhem is dan onze vertegenwoordiger. Het Rijk geeft dus de richtlijnen, maar de uitvoering en handhaving moet decentraal geschieden. In de Wet op de Veiligheidsregio’s heeft de voorzitter van de veiligheidsregio bij een bovenlokale crisis het gezag en zo vaardigt burgemeester Marcouch de noodverordeningen voor onze regio uit. Hij is daarbij gebonden aan de richtlijnen van het kabinet en overlegt met ons als burgemeesters in Gelderland-Midden in een Regionaal Beleidsteam (RBT).

HANDHAVING Waar gaat Barneveld in deze coronacrisis zelf dan nog over? Nou, eigenlijk vooral over de coördinatie en organisatie van de uitvoering, de publieksvoorlichting en de handhaving van al die regelgeving. Op het gemeentehuis hebben wij een crisisteam gevormd waarin we voortdurend nagaan wat de regels nu precies van onze Barneveldse samenleving vragen, wie daardoor in actie moet komen en hoe we daarbij kunnen faciliteren. 

Waar gaat het dan over? Wel, vragen als: kunnen de warenmarkten nog doorgaan, zullen we een ondernemersloket openen, zijn er kwetsbare gezinnen of kinderen die nu extra aandacht behoeven, hoe verder met het zwembad of de terrassen voor de horeca? We organiseren het toezicht en de handhaving met onze BOA’s en politie. Veel communicatie: met bijvoorbeeld scholen, kerken, sportverenigingen, culturele instellingen, verpleeghuizen, jeugdzorg, ondernemers, zzp-ers, enzovoort. Niet alleen om door te geven wat er mag of niet mag maar ook om de ervaringen en reacties daarop te verzamelen en terug te geven naar de voorzitter van de veiligheidsregio die dat weer meeneemt naar het overleg met de ministers. Bijvoorbeeld over de wensen van de recreatiesector om weer veilig gasten te ontvangen of kerken die weer hunkeren naar fysieke samenkomsten. En sluit de burgemeester dan Zeumeren? Formeel genomen niet, want ook hier tekent de voorzitter van de veiligheidsregio dat besluit. Hij deed dat wel op verzoek van mij, omdat ik het na de wanorde op Hemelvaartsdag niet verantwoord vond dat risico opnieuw te lopen op weg naar Pinksteren.

Asje van Dijk

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie
advertentie