Alles wat vast lijkt kan veranderen

15 november 2019 om 12:26 Column

Kunt u zich het IJzeren Gordijn herinneren? Symbool van de Koude Oorlog. Oost- en West-Europa, communisme en kapitalisme, waren fysiek gescheiden van elkaar door een lange muur, prikkeldraadversperringen, mijnenvelden en tankgrachten. Over 7.000 kilometer lang stonden de wachtposten en gewapende grenswachters. Ze liepen niet alleen de wacht maar schoten ook mensen neer als deze probeerden de grens te passeren. Alléén al bij de Berlijnse Muur die West en Oost-Berlijn scheidde, kwamen bijna 140 mensen om tijdens vluchtacties. Geen vrij verkeer van mensen en ideeën in die tijd.

HEFTIGE DISCUSSIES Een echte vijand en die heette Rusland met zijn vazalstaten, de communisten. De wapenwedloop tussen Oost en West leek geen grenzen te kennen en in ons land woedden er heftige discussies over kernwapens. Bijna een half miljoen mensen demonstreerden op 21 november 1981 in Amsterdam tegen de neutronenbom. Een bom met een enorme vernietigende kracht; mensen, levende wezens en organismen zouden worden gedood maar de bebouwing zou blijven staan. De absurditeit voorbij met massale protestdemonstraties als gevolg. Ik vervulde in 1976-1977 mijn militaire dienstplicht en ging met mijn eenheid het ons aangewezen oorlogsgebied verkennen. Stond oog in oog met "de vijand" aan de Elbe. Misschien hebt u in Berlijn Checkpoint Charlie wel eens bezocht of het Stasi museum over de toenmalige geheime dienst. Of de indrukwekkende en populaire film "Das Leben der Anderen" gezien over de afluisterpraktijken en de misdadige activiteiten van Stasi-agenten (de Staatssicherheidsdienst).

VAL VAN DE MUUR Vorige week werd de val van die muur 30 jaar geleden herdacht in Berlijn. In een indrukwekkende rede vertelde Angela Merkel, de Duitse Bondskanselier, dat zij in Oost-Berlijn pal naast die muur woonde. Elke dag dat ze vanaf haar werk aan de universiteit naar huis liep besefte ze dat ze slechts op enkele passen verwijdert was van de vrijheid maar nooit die grens kon oversteken: "Elke dag moest ik me op het laatste moment omkeren vlak voor de vrijheid. Die muur stond letterlijk de vrijheid in de weg. Er was echter één ding dat die muur niet kon tegenhouden in al die jaren: het kon geen beperkingen opleggen aan mijn eigen denken, mijn persoonlijkheid, mijn verbeelding, mijn verlangens ….. die konden niet worden beperkt door verboden en dwang ". En toen, op 9 november 1989 viel die muur en kon ze de oversteek maken naar de andere kant. "Toen, 30 jaar geleden", zo vervolgt ze "heb ik persoonlijk ervaren dat niets hoeft te blijven zoals het is ….. Wat vast en onveranderlijk lijkt, kan in feite veranderen".

PERSOONLIJKE VERHAAL Het persoonlijke verhaal van mevrouw Merkel raakte me. In een rede voor studenten die ze toesprak daagde zij hen uit na te denken over hoe ze naar grote vraagstukken van vandaag de dag kunnen kijken zoals de klimaattransitie, de verduurzaming, handelsconflicten, oorlogen en terrorisme, vluchtelingenstromen. …. Maar ook de grote technologische vernieuwingen en uitdagingen als kunstmatige intelligentie, robotica, doorbraken op medisch gebied…… Kunnen we deze aan door opnieuw "muren" op te werpen, zo vroeg ze. Helpt het ons dan als we ons terugtrekken in isolationisme en nationalisme? Elkaar verketteren en veroordelen? Of worden we sterker in de aanpak daarvan door "muren" af te breken, elkaar op te zoeken en samen te werken. Samenwerking tussen regio's en naties. Samenwerking tussen private en publieke partijen. Samenwerking zelfs met je vroegere vijanden want ook vijanden kunnen daardoor vrienden worden, zo sprak mevrouw Merkel.

EXPERIMENTEREN EN LEREN Allemaal moeilijke kwesties? Misschien, maar antwoorden op moeilijke vragen kun je vaak vinden door niet alléén vanuit je eigen perspectief met je gewone dagelijkse bril op te kijken maar ook vanuit de positie van anderen. Anders kijken, perspectiefwisseling dus. Je niet meteen laten leiden door je eerste gedachten en intuïtie of emoties. Even halt houden, rust nemen, na-denken en voorkomen dat we meningen voor feiten aanzien en feiten voor meningen. Vaak zijn het echter weer "muren" die ons verhinderen dat te doen: muren van onbekendheid of onwetendheid, muren van gewoonte of gemakzucht, muren van vooringenomenheid of voorbehouden. Dat kunnen we doorbreken door onszelf en anderen ruimte te gunnen voor experimenteren en leren. Door ons te laten verrassen door het on-verwachte, het on-gewone, het on-bekende. Met een "open-mind" waarna een Engels gezegde daaraan toevoegt: "Minds are like parachutes, they only function when open". Dan moet je ook durven loslaten dat wat je eerst zo stevig vasthield. Alles wat vast lijkt, kan veranderen. Dertig jaar geleden viel "De Muur" als bewijs. Een gestaag vallende druppel holt zelfs de hardste steen uit. Alles wat vast lijkt, kan veranderen.

Asje van Dijk

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie
advertentie