Drentelen

Wat een prachtig landgoed is Klein Bylaer toch. Onderdeel van natuurgebied Het Paradijs. Nou, die naam alléén al doet je denken aan een uniek plekje. Ik fietste door het gebied en zag de boerderijen, akkers, graslanden, heide, bossen en de Barneveldse en Dronkelaarse Beek.

Toen ik er mijn fiets parkeerde en wandelde over de vlonders rook ik de geur van het jonge groen na een regen, keek ik een ree in de ogen en zag ik de schaatsenrijders over het water schieten. Ja, dat zijn insecten hoor! Een hardloper 'met oortjes in' rende me hijgend en zwetend voorbij. 'Wat zou hij zien, ruiken of voelen?', zo schoot het door me heen. Ik moest ineens terugdenken aan een jongerenexcursie van het IVN. Daar lagen ze op hun buik met een schepnetje en jampotjes vol water met eendenkroos, kikkerdril, dikkopjes en een enkele salamander. Vol verwondering en verbazing over het leven onder de waterspiegel.

Kijken naar de natuur. Dat kun je snel doen als hardloper of fietser. Je kunt het langzaam doen, al wandelend of op je buik voorover boven het water. Zie je dan hetzelfde? Hoor, ruik en ervaar je hetzelfde? Ik geloof dat u het antwoord wel weet. Is het één waardevoller dan het ander? Nou, daar denken we misschien best verschillend over. Of zijn beide nuttig en betekenisvol?

SNEL EN LANGZAAM Snel en langzaam. Het was afgelopen woensdag Werelddrenteldag. Veertig jaar geleden werd die dag uitgeroepen. Als een symbolisch moment, om ons ervan bewust te worden dat het belangrijk is in het leven om het ook wat rustiger aan te doen. Tijd te nemen, niet zo gehaast. Een beetje drentelen en dralen, slenteren en stilstaan. De wereld om je heen wat beter, intenser, dieper te beschouwen. Op de buik te gaan liggen, zoals die jongeren op Klein Bylaer. Te kauwen op vraagstukken die op je bord komen. Even de tijd nemen voor langzaam denken en weloverwogen doen.

Alex Brenninkmeijer, de voormalige Ombudsman, wees op ons VNG-congres twee weken terug op het belang van 'langzaam denken'. In een wereld waar we jachten en jagen, laten we ons vaak leiden door onze eerste indrukken en intuïtie. Dat kost relatief weinig moeite en inspanning. Maar dan zie je niet alles en misschien wel verkeerd, zo is zijn we stelling. Want wat gebeurt er meestal in ons brein als we iets zien of een antwoord op een vraag geven? Wel, het snelle denken maakt gebruik van kennis en ervaringen die in onze 'grijze cellen' zijn opgeslagen. Het geeft voorgeprogrammeerde antwoorden die in dat patroon passen.

KLEINZOON Dat zie ik al bij onze tweejarige kleinzoon Lev, hij kent alle plaatjes uit het dierenboek. 'Aap', roept hij en slaat zich daarbij met beide vuistjes op zijn borst. Hij heeft dingen leren herkennen en combineert. Laat ik hem een haan zien, dan roept hij 'Kukelekuuuuh'. Hetzelfde, maar dan op een wat geavanceerder niveau, gebeurt er bij de dokter; hoe is het mogelijk dat hij na een paar vragen en observaties een diagnose kan stellen met een behandelingsplan? Daarvoor heeft hij heel veel ziektes met de bijbehorende verschijnselen en medicaties moeten leren. Kom ik bij hem, dan legt zijn brein ogenblikkelijk de relatie tussen mijn klachten en zijn opgeslagen kennis. Gedragswetenschappers noemen dat treffend het 'Hallo-effect'.

WINDMOLENS Ook in de politiek zie je dat verschijnsel. Praat je over windmolens, vluchtelingen of belastingverhogingen, dan kan het 'hallo-effect' onmiddellijk een voorgeprogrammeerde reactie oproepen. Heb je het over Wilders of Rutte, dan 'weten we het al wel', ons oordeel is snel uitgesproken. Dit helpt ons natuurlijk niet om echt te luisteren en nieuwe dingen te ontdekken. Daarvoor is dikwijls zelf-beheersing nodig met her-programmeren of door-denken of zelfs welbewust tegen-denken om de eerste impulsen en indrukken die het snelle denken brengt te weerstaan.

Snel denken en langzaam denken. Beide zijn ze zo nuttig en aanvullend op elkaar. Wie echter alléén de snelle variant benut, loopt het gevaar een wereld vol vooringenomenheden te creëren. Langzaam denken kan dat voorkomen, dan zie je meer en anders. Het is dus alleszins de moeite waard om ook te drentelen. Juist in deze week met de veertigste Werelddrenteldag.

Asje van Dijk