Poelen als ‘stapstenen’ bij pluimveebedrijf in Nederwoud

LUNTEREN Dwars door de Lunterse buurtschap Nederwoud loopt een ecologische verbindingszone met houtwallen, bosjes en kikkerpoelen. De drie meest oostelijke van die poelen zijn eigendom van een pluimveehouder.

De graslanden langs de Mijllerweg - de meeste net gemaaid voor de koeien en geïnjecteerd met drijfmest, enkele nog vol hoog gras voor paarden - worden aan de westzijde begrensd door groene bomen. Daar loopt de Nederwoudse Beek, waarlangs in 2005 ‘stapstenen’ zijn aangelegd voor planten en dieren.

,,Ik heb geen opvolger en heb de koeien er al jaren geleden uit gedaan’’, vertelt boer Roy Harthoorn. ,,De kippen heb ik gehouden en ik doe er loonwerk bij. Ik dacht na over de toekomst toen de gemeente met het voorstel kwam om hier natuur aan te leggen. Ik besloot mee te doen.” Hij gunt de dieren wat extra leefruimte en de aanleg werd betaald.

OPKNAPPEN ,,Sinds 1990 heeft de gemeente Ede subsidieregelingen voor landschap’’, verduidelijkt Marnix Bout, landschapsbeheerder bij de gemeente en ,,vraagbaak voor burgers, boeren en buitenlui”. ,,Vooral de laatste jaren laten we dorpsraden en belangenverenigingen meedenken, en je ziet hoek na hoek opknappen. Alleen als je de grens met Barneveld oversteekt, wordt het kaler. Vanuit die gemeente hoor ik vaak: wat hebben jullie een mooie regeling! Dat heeft er ook mee te maken dat hier bij de aanleg van landschapselementen de bestemming agrarisch blijft, wat meedoen voor boeren aantrekkelijker maakt. Er is al jaren een potje voor de bekostiging, waar ook de provincie aan bijdraagt.”

Zo kon ook langs de Nederwoudse Beek een verbindingszone worden gerealiseerd, waaraan volgens Bout acht of negen boeren meededen. Vanaf De Buzerd en het nieuwe landgoed De Bruine Hoeve kunnen (water)dieren langs de beek, via poelen, bosjes en hooilanden aan de Broeksteeg de poelen van Harthoorn bereiken.

JUFFERTJES Boer en landschapsbeheerder wandelen over het stille wegje naar de meest oostelijk gelegen poel. De plas wordt omringd door een strook ruig gras met brandnetels en fluitenkruid, wellicht een goede schuilplek voor insecten. Groene kikkers houden van schrik hun mond als de mannen naderen, maar beginnen even later weer vrolijk te kwaken.

,,Je ziet het, hè?”, wijst Bout. ,,Het wemelt hier van de juffertjes.” Enkele superslanke, hemelsblauwe azuurwaterjuffers en mogelijk nog andere soorten vliegen rond. Op de tegenoverliggende oever bloeit echte koekoeksbloem en in het water groeien volop waterbiezen en rechts wat jonge lisdodden. ,,Die woekert heel erg, dus die probeer ik kort te houden’’, zegt Harthoorn. Ieder najaar schoont hij de poelen met de maaikorf, na het gras eromheen te hebben gemaaid en afgevoerd. De eerste tien jaar kreeg hij daar een vergoeding voor, nu is het ‘vrijwilligerswerk’ dat hem één tot twee dagen per jaar kost. Maar hij doet het met plezier.

ALGEMENE SOORTEN Ook de regelmatige bezoeken van Bout motiveren hem ermee door te gaan. De natuur- en landschapsdeskundige denkt met de boer mee, vertelt wat er zoal leeft en geeft aanwijzingen voor beheer. ,,Een kleine tien jaar geleden zijn alle 35 poelen in de gemeente gemonitord, weet de kenner. ,,Hier in de Gelderse Vallei vonden we vijf verschillende amfibieën. Helaas geen kamsalamander of ringslang, die zitten wel op de Ginkel, de Schaffelaar en het Paradijs. We hopen dat deze ‘stapstenen’ de dieren kunnen helpen dit gebied te herkoloniseren, maar tot nu toe hebben vooral algemene soorten de weg gevonden. Voor planten als grote ratelaar moet het eigenlijk nog meer verschralen, maar dat valt niet mee hier tussen goed bemest land. Maar ik zeg altijd: ‘Vergeet in het natuurbeheer de algemene soorten niet, want anders worden die straks ook zeldzaam’.”

TIJDEN VERANDEREN Langs de oever van de tweede poel ontdekt Bout een pas ‘uitgeslopen’ grote keizerlibel. In het water groeit rode waterereprijs. Voor dieren als de kamsalamander en planten als de grote ratelaar zou eigenlijk de hele beek ecologisch ingericht moeten worden, maar dan moet het waterschap meewerken en zouden meer boeren een hoekje van hun land natuurvriendelijk moeten inrichten. Harthoorn is voorzichtig optimistisch. ,,Tijden veranderen. Boeren gaan anders denken, maar ze moeten wel een goede prijs krijgen voor hun producten. Verandering heeft tijd nodig.”

Door Kees van Reenen