'Met dit beeld is het Molukse verhaal rond'

BARNEVELD Een in brons gegoten drieluik over de aankomst van de Molukkers in Barneveld in de jaren vijftig, over heimwee en verdriet, maar ook over berusting, verbinding en uiteindelijk met de blik op de toekomst. ,,Het zit er allemaal in'', zegt beeldend kunstenaar Lotta Blokker trots over haar nieuwste werk. ,,Hiermee is het Molukse verhaal rond.'' Dinsdagmiddag werd haar Moluks monument in de Langstraat in Barneveld onthuld. ,,Dit is oprecht mijn eerste werk waar ik heel tevreden over ben. En dat zegt wat, want ik ben normaal gesproken erg kritisch op mezelf.''

Wouter van Dijk

Met een gebogen hoofd en een intrieste blik kijkt ze naar de grond. De Molukse vrouw beeldt het verdriet en de onzekerheid uit die de Molukkers - toen nog vaak Ambonezen genoemd - voelden na aankomst in Nederland in de jaren vijftig. ,,Heimwee naar het vaderland, angst voor het onbekende, het moeten wennen aan een totaal vreemde omgeving, dat lees je in haar gezicht'', zegt de Amsterdamse Blokker. Schuin achter de kleine dame staat een Molukse man, rechtop maar met zijn hoofd ook iets naar beneden gericht. Zijn rechterhand rust op de schouder van zijn moeder.

,,Ook voor de tweede generatie Molukkers, mensen die als jonge kinderen het verdriet van hun ouders al meemaakten, is het een moeilijke tijd geweest. Ze zagen hun ouders worstelen met de onzekerheid over hun leven in Nederland en de belofte om ooit terug te keren naar hun vaderland, maar tegelijkertijd zagen ze hun eigen kinderen opgroeien met een blik op de toekomst. Kinderen die hun weg vonden in de Nederlandse maatschappij, de taal vloeiend spraken, vaak zelfs ook de liefde vonden bij een 'Belanda'.'' 

Die derde generatie is in het kunstwerk verbeeld door een jongeman, die rechtop staat, met een sjaaltje om zijn nek. Hij kijkt met een open blik de andere kant op. ,,De toekomst tegemoet'', verduidelijkt Blokker. ,,Dat zie je ook aan zijn heldere ogen. Tenminste, dat was wel mijn bedoeling.''

PROMINENTE PLEK Dit kunstwerk, dat vanaf nu pal naast de oude kerk een prominente plek heeft gekregen in het centrum van Barneveld, is een geschenk van de Barneveldse samenleving aan de Molukkers, die hier na 67 jaar niet meer weg te denken zijn, aldus burgemeester Asje van Dijk, dinsdag ook aanwezig tijdens de onthulling van het beeld. ,,Dit beeld blaast leven in de verhalen van de Molukse Barnevelders, inwoners zonder wie Barneveld een stuk kleurlozer zou zijn. Het is een herinnering, een symbool om het collectieve geheugen over het Molukse verhaal up to date te houden. Tastbare plekken voor herinnering zijn nu eenmaal nodig.''

In totaal tachtig Molukse gezinnen van KNIL-militairen vonden in 1951 een plek in de Molukse kampen De Schaffelaar en De Biezen in Barneveld, bracht Ruud Loupatty namens de Molukse gemeenschap in herinnering tijdens een korte bijeenkomst voorafgaande aan de onthulling van het monument. ,,Nederlanders zag je de eerste jaren nauwelijks in die kampen. Behalve de bakker dan. Maar die deed weinig zaken, want de Molukkers aten liever rijst dan brood.''

Beetje bij beetje beginnen de nieuwkomers in de jaren zestig te integreren, als steeds duidelijker wordt dat van teruggaan en een 'tijdelijk verblijf' waarschijnlijk geen sprake is. ,,Molukkers vonden werk, bijvoorbeeld in de Barneveldse fietsbandenfabriek, en de eerste gezinnen verhuisden naar nieuwbouwwijk De Lors. Toen in de jaren zeventig de kampen verdwenen en de Molukse groep verspreid over Barneveld ging wonen, ging de integratie heel snel. Molukse jongeren vonden de sportclubs, mengden zich met Nederlandse jongeren en al gauw werden gemengde huwelijken gemeengoed. Nu de vierde generatie zich aandient, kunnen we concluderen dat de Barneveldse Molukkers volledig geïntegreerd zijn. Maar we zullen altijd onze eigen cultuur en onze tradities zorgvuldig onderhouden. Dit beeld kan ons daarbij helpen.''

TREINKAPER Loupatty vertelt het verhaal vol overgave. ,,Dat moet ook, want ik vind het soms schrikbarend hoeveel Nederlanders eigenlijk helemaal niet weten wat het verhaal achter de Molukkers is. Werd ik vroeger smalend 'treinkaper' genoemd, dan lachte ik dat een beetje weg. Maar vroeg ik dan terug wat men eigenlijk van ons Molukkers weet, dan bleef het stil. Door de verhalen te blijven vertellen, leren we elkaar beter kennen. Dat is goed voor de saamhorigheid zoals we die hier in Barneveld hebben gevonden.''

Dat het op het moment van de onthulling een beetje is gaan regenen, deert de Molukkers en de vele nieuwsgierigen naar het nieuwe beeld niet. Dat het beeld in de smaak valt, blijkt snel duidelijk. Blokker: ,,Ik was vooral benieuwd wat de Molukkers er zelf van zouden vinden, maar volgens mij komt dat wel goed.'' Ze knikt richting het beeld, waar inmiddels de ene na de andere selfie en groepsfoto wordt geschoten. Barneveld heeft er een gezicht bij.